VĨNH TRÀ,
mải
miết viết sử nhà Đài
Khi
tôi bắt đầu viết về nhà báo, nhà văn Vĩnh Trà (tên thật là Trần Đức Nuôi), tình cờ trên trang Facebook của ông,
thông báo ra mắt tập bút ký “Đi dọc thời gian” mà ông là tác giả.
Đây là tập bút ký mới nhất của Vĩnh Trà kề chuyện nhà Đài, cũng có thể xem là
cuốn sử Đài (Đài Tiếng nói Việt
Vĩnh Trà, tuổi Bính Tuất, sinh năm
1946, quê ở bờ Bắc sông Bến Hải, Vĩnh Linh Quảng Trị, học Tổng hợp Văn cùng với
các nhà văn Nguyễn Hiếu, Trần Bảo Hưng, Lê Thành Nghị, Nguyễn Ngọc Ký, Lê Quang
Trang v.v.... Tốt nghiệp, ông về công tác ở Đài Tiếng nói VIệt Nam, làm ở bộ
phận Đài Phát thanh Giải phóng, sau
năm 1975 chuyển qua nhiều ban biên tập khác nhau, từng giữ các cương vị Trưởng
ban Thư ký biên tập, Trưởng ban Kinh tế và khoa học công nghệ, cho đến ngày
nghỉ hưu. Khi còn làm việc, Vĩnh Trà chuyên tâm làm báo, nghề báo phát thanh mà
ông theo nó cả đời. Đến khi được nghỉ ngơi, Vĩnh Trà mới bắt đầu viết sách. Ông
viết đủ loại, báo chí, truyện ngắn, truyện ký, tiểu thuyết, nhưng theo tôi,
Vĩnh Trà mạnh nhất ở thể Ký (hồi ký, bút
ký, truyện ký).
Trước hết, Vĩnh Trà là một nhà báo.
Tốt nghiệp Tổng hợp văn Hà Nội, ông được điều về làm việc tại Đài Tiếng nói
Việt Nam (Đài TNVN), cùng lứa Tổng hợp văn với ông về đây rất đông, có Phạm
Thanh Trà (vợ ông), Nguyễn Thị Kim Cúc (sau là Phó tổng giám đốc Đài TNVN), nhà
báo Lương Kỳ, nhà văn Nguyễn Hiếu v.v… Mặc dù Vĩnh Trà được điều động qua qua
nhiều đơn vị khác nhau nhưng đều do Đài TNVN biệt phái, nên sau khi hoàn thành
nhiệm vụ ở mỗi đơn vị thì ông trở lại nhà
Đài. Những năm chiến tranh chống Mỹ cửu nước ác liệt, Vĩnh Trà là quân của CP
90 thuộc Đài Phát thanh Giải phóng, từng vào chiến trường Trị Thiên. Đây là
những tháng năm gian khổ hy sinh để ông rèn luyện và thử thách bản lĩnh người
làm báo, còn là nơi ông tích lũy tư liệu, vốn sống để sau này đưa vào các tác
phẩm của mình,… Nghe nói, ông còn có thời gian đi thực tế làm quản lý cấp huyện
ở Ba Chẽ, Quảng Ninh nên sau này có truyện ký “Ngược rừng Ba Chẽ”. Gì cũng
trải qua, ấy là sự may mắn trong cuộc đời làm báo viết văn của ông.
Năm 1987, tôi về nhận công tác tại Đài
TNVN thì Ban biên tập Thính giả mới được thành lập trước đó vài tháng. Ban này
do nhà báo, nhà văn Đặng Quang Tình làm trưởng ban. Khi đó, nhà báo Vĩnh Trà là
Ủy viên ban biên tập (dạng Phó trưởng ban tập sự). Ban có ba phòng chức năng:
Phòng phát thanh “Tiếp chuyện bạn nghe đâì” do nhà báo Phạm Xuân phụ
trách, phòng “Tiếp dân và xử lý thư thính giả” do nhà báo Hoàng Đồng phụ
trách và phòng “Điều tra dư luận thình giả” do nhà báo Trần Quý Tuyên
phụ trách.. Như vậy, cùng với Trưởng ban Đặng Quang Tình, Vĩnh Trà là ủy viên
ban được phép duyệt ký phát sóng. Trước đấy, Vĩnh Trà thuộc phòng phát thanh
“Công nghiệp” thuộc Ban Đối nội rồi đi học lớp Lý luận chính trị cao cấp. Nghe
nói, cùng lớp chính trị cao cấp với Vĩnh Trà ngày đó có người sau này thăng tiến
đến hang tứ trụ. Sau khóa học, ông được bổ nhiệm sang biên tập khác với chức vụ
cao hơn. Ở Ban Thính giả, trưởng ban Đặng Quang Tình kiệm lời và nghiêm cẩn thì
trái lại, Vĩnh Trà lại cởi mở, hòa nhã, hóm hỉnh nên dễ tiếp cận để học nghề.
Có chút may mắn, khi về Đài, ở Ban
biên tập Thình giả, tôi có ba người để học nghề làm báo phát thanh. Người trực
tiếp quản lý cấp phòng lầ nhà báo Hòng Đồng, tôi đã học ở ông những kỹ năng cơ
bản, như thu thanh và sử dụng âm thanh, cách kết cấu một chương trình chuyên đề
sao cho hợp lý. Với nhà báo Đặng Quang Tình, tôi học từ ông cách nhìn nhận tìm
góc tiếp cận vấn đề và tính luận chiến của một bài báo. Riêng về nhà báo Vĩnh
Trà, tôi học ở ông cách tìm điểm nhấn nổi nật và lựa chọn ngôn ngữ diễn đạt phù
hợp với nội dung và tính chất cho mỗi bài viết. Với Vĩnh Trà, ông là người có
trí nhớ tốt và chịu khó tích lũy tư liệu từ chuyên môn đến những sự kiện quan
trọng và cả chuyện bên lề. Đó là điều kiện thuận lợi để sau này ông viết sách,
nhất là những gì liên quan đến sự hình thành và phát triển của Đài TNVN qua các
thời kỳ.
Tôi có chút kỷ niệm riêng với Vĩnh
Trà. Ấy mùa hè năm 1988, tôi tháp tùng ông chuyến công tác dài ngày từ Hà Nội
vào Huế. Cùng đi còn có nhà báo Trần Quý Tuyên và “cán bộ đường lối” Đồng Văn
An điều khiển chiếc com-măng-ca đít tròn cà tang chở theo mấy cạn xăng nhiên
liệu dự phòng, lọc xọc như xe ngựa đường đá. Điểm dừng đầu tiên là Thanh Hóa,
rồi lần lượt Nghệ Tĩnh, và Bình Trị Thiên. Lúc ấy tỉnh to, Bình Trị Thiên nên lộ
trình phải ngắt thành các chặng Quảng Bình, Quảng Trị và sau cùng là Thừa Thiên
Huế. Chúng tôi dừng lâu ở Quảng Trị bởi Vĩnh Trà quê ở Vĩnh Linh và còn bởi đây
là vùng đất có nhiều di tích lịch sử như cầu Hiền Lương, sông Bến Hải, cửa
Tùng, địa đạo Vịnh Mốc, Cồn Tiên Dốc Miếu, sông Thạch Hãn, thành cổ Quảng Trị… Lâu
rồi nhưng giờ tôi vẫn nhớ cảm xúc mạnh khi ấy trước mỗi chứng tích chiến tranh.
Ở Huế, nhờ sự giúp đỡ của các nhà báo Phước Túc, Nguyễn Trương Đàn, chúng tôi
tìm hiểu nhóm doanh nhân-doanh nghiệp “ 4L” (tên có chữ cái L) nổi bất của đất
cố đô khi ấy. Ấn tượng nhất là chuyến băng ngang phá Tam Giang mênh mong để tìm
hiếu mấy làng chài mép biển. Nhờ đó, tôi viết được mấy ký sự cho cuốn sách của
mình,… Chuyên đí ấy, tôi quan sát và học được từ Vĩnh Trà nhiều điều, từ cách
ngoại giao, đặt vấn đề công việc, đến cách giải quyết các tình huống bất ngờ nảy
sinh … Không có sự hiểu biết và từng trải như Vĩnh Trà thì không thể có chuyến
đi dài ngày vất vả lại suôn sẻ và hiệu quả đến vậy.
Cho đến nay, nhà báo, nhà văn Vĩnh Trà đã xuất bản
trên dưới ba chục đầu sách các loại. Sách của Vĩnh Trà, tôi quyến có quyển không,
và cũng chỉ nhớ được một số tên sách như: Nghề không hưu (bút ký),
Mưa chiều đất cuối (truyện), Thằng khùng chợ đầu mối (tiểu
thuyết), Mùng ba (ký), Đi dọc thời gian (bút ký)... Vĩnh
Trà viết đều tay, năm một vài cuốn, viết xong thì xuất bản, hầu như không gửi
đăng báo, nên không mấy phổ biến, chỉ bạn bè và dồng nghiệp biết. Hình như với
ông, việc ấy không quan trọng bằng viết thành sách. Ấy cũng là một cách. May là
giờ có mạng xã hội nên bài viết chỉ cần đăng trên trang cá nhân Facebook là đến
được nhiều bạn đọc rồi, có khi còn hơn đăng báo viết, vả lại có ngay sự phản
hồi từ phía người đọc thông qia các comment. Hay dở chưa bàn, vậy là tác phẩm cua
mình có đời sống xã hội của nó rồi.
Viết về nhà báo, nhà văn Vĩnh Trà mà không nhắc đến sự
say mê và những đóng góp của ông cho ‘sử Đài” (sự hình thành và phát
triển của Đài Tiếng nói Việt Nam) thì sẽ là thiếu sót lớn. Tự thân, sự yêu thích, tìm tòi, tích lũy đầy
trách nhiệm, vô hình chung, khiến ông trở thành người hàng đầu thông thạo sử
nhà Đài (Đài TNVN). Chính vì thế, từ sách chung nhiều tác giả đến sách riêng,
những gì liên quan đến sử Đài, Vĩnh Trà luôn là người tham góp đấy tin cậy.
Trước hết, phải nhắc đến cuốn sách được xem như “sử Đài” là cuốn “70 năm
Đài Tiếng nói Việt Nam (1945-2015)”(NXB Chính trị Quốc gia Sự thật,
2015) thì Vĩnh Trà cũng là chủ chốt. Ông được phân công chấp bút phần đầu, thời
Đài TNVN hình thành và thời kỳ chiến tranh chống thực dân Pháp. Tôi may mắn
được chọn tham gia, chấp bút phần thời kỳ đổi mới và chuyển đổi đa phương
tiện, cùng ông và mấy nhà báo chắp bút
chính (Lê Đình Đạo, Dương Quang Minh, Vũ
Hải, Nguyễn Vũ Duy)… Tổng thể, phần đầu do Vĩnh Trà đảm nhiệm là khó nhất, bởi
thời gian qua đã lâu và phần đông các nhân chứng lịch sử đã qua đời, hoặc già
yếu, suy giảm trí nhớ, lại nữa, tài liệu ghi ghép về các sự kiện thời ấy cũng
ít ỏi, sơ sài, thất lạc… Không nói quá, nếu không phải là Vĩnh Trà thì phần
khởi đầu này sẽ kém, không đầy đủ và có sức thuyết phục như cuốn sách hiện có.
Cho dù sau này, lịch sự phát triển nhà Đài có dài thêm nữa thì cuốn sách này
vẫn là căn cốt để các thế hệ mai sau lấy làm cơ sở để tiếp nối, bồi đắp. Riêng
ông, trong hành trình cầm bút của mình, dù viết nhiều và đa dạng thể loại nhưng
Vĩnh Trà không hề xao nhãng những gì liên quan đến Đài TNVN từ quá khứ đến hiện
tại. Cũng đúng thôi, bởi đây là chiếc nôi dung dưỡng hai vợ chồng ông suốt cuộc
đời làm báo viết văn. Viết về Đài TNVN, với ông luôn như một sự bày tỏ lòng
biết ơn!...
Giờ ở độ tuổi tám mươi, Vĩnh Trà tlại vừa ra mắt tiểu
thuyết “Nước mắt cười” (NXB Văn học, 2025), đầu sách thứ
ba mươi của ông. Với sức lao động miệt mài không ngừng, chắc bạn đọc còn được đón
nhận các tác phẩm mới của ông!...
Nhận xét
Đăng nhận xét