Giang Tuyết, tuyệt bút của Liễu Tông Nguyên,

Những ngày này, trước thềm Noel sang năm 2016, các quốc gia phương Bắc đang dày băng tuyết. Ngay Việt Nam, các điểm cao như Sìn Hổ, Ô Quy Hồ (Lai Châu), Mẫu Sơn (Lạng Sơn) và Sapa (Lào Cai) cũng có hiện tượng băng giá. Chạnh lòng nhớ đến bài thơ Giang tuyết, một tuyệt bút của Liễu Tông Nguyên (đời Đường)...

Theo sử sách chép lại:

"Liễu Tông Nguyên, người Hà Đông, nay thuộc huyện Vĩnh Tế, tỉnh Sơn Tây (Trung Quốc). Ông đỗ tiến sĩ năm Trinh Nguyên thứ chín (793) đời Đường Đức Tông, làm quan đến chức Giám sát ngự sử. Thời Đường Thuận Tông, tập đoàn Vương Thúc Văn chấp chính, mà Liễu Tông Nguyên là một trong những nhân vật chủ yếu, đã ra sức cải cách về các mặt chính trị, kinh tế, quân sự; như bãi bỏ chế độ cung thị, bỏ chế độ tiến cống, thả cho nữ nhạc trong cung đình về nhà, trừng trị bọn tham quan ô lại và mưu lấy lại binh quyền từ tay các hoạn quan. Thế nhưng, tập đoàn này, chỉ chấp chính được một thời gian rất ngắn, thì bị các thế lực "sắp bị tước mất quyền lợi" chống lại mãnh liệt, nên công cuộc cải cách sớm thất bại thảm hại... Ngay sau đó, Liễu Tông Nguyên bị giáng chức làm Tư mã Vĩnh Châu (nay là Linh Lăng, Hồ Nam). Năm 815, thời Đường Hiến Tông thứ mười, Liễu Tông Nguyên được bổ nhiệm làm Thứ sử Liễu Châu (nay thuộc tỉnh Quảng Tây) và bốn năm sau (819), ông mất tại đó. Khi ấy, ông chỉ mới 47 tuổi.

Tác phẩm của Liễu Tông Nguyên hiện còn Liễu Hà Đông tập (Tập thơ văn của họ Liễu ở Hà Đông), 45 quyển, trong đó có 2 quyển Cổ kim thi (Thơ cổ kim) gồm khoảng 140 bài. Liễu Tông Nguyên là một nhân vật có ảnh hưởng lớn đối với sự phát triển văn xuôi của Trung Quốc, nhờ sáng tác của ông đa dạng, hiện thực và sâu rộng. Riêng mảng thơ, đa phần thơ ông thiên về thổ lộ tâm trạng cá nhân trong những ngày bị biếm trích. Tuy có những nét ủy mị, buồn thương nhưng tình cảm thì chân thành, nghệ thuật thì điêu luyện. Bên cạnh đó, vẫn có những bài phê phán hiện thực khá trực tiếp hoặc miêu tả đời sống nhân dân tương đối chân thực "...

Riêng bài thơ Giang tuyết, theo thể ngũ ngôn tứ tuyệt, ý tứ hàm súc, câu chữ chắt lọc. Đây có thể xem như một tuyệt bút của Liễu Tông Nguyên nói riêng và thi ca đời Đường nói chung. Đã có nhiều bản dịch hay, tuy nhiên, không vì thế mà ta ngại, không dám thử sức...

@ Bản chữ Hán:

江雪

千山鳥飛絕，

萬徑人蹤滅。

孤舟簑笠翁，

獨釣寒江雪。

@ Bản âm Hán Việt:

Giang tuyết

Thiên sơn điểu phi tuyệt

Vạn kính nhân tung diệt

Cô chu thôi lạp ông

Độc điếu hàn giang tuyết,

@ Dịch nghĩa:

Sông tuyết

Giữa non ngàn, bặt bóng chim bay

Trên mọi ngả đường (cũng) bặt dấu người,

Trơ trọi một con thuyền, ông già nón lá áo tơi

Cô độc ngồi thả câu trong tuyết sông lạnh,

@ Bản dịch thơ của người yêu thơ Đường:

1.

Non ngàn bặt bóng chim bay

Đường xa cũng chẳng mảy may dấu người

Thuyền con - ngư phủ áo tơi

Thả câu sông lạnh giữa trời tuyết sương !

2.

Non ngàn chim trốn biệt

Trên đường không lữ khách

Thuyền nhỏ mình ngư ông

Thả câu giữa sông tuyết,

( Hoa Mai dịch )

Ngàn non bóng chim bặt

Đường xa lữ khách không

Buông câu giữa sông tuyết

Thuyền con độc ngư ông,

( Nguyễn Chu Nhạc dịch )

Chim không bay về núi

Lữ khách ngại đường xa

Thuyền câu một bóng già

Thả hồn vào sông lạnh.

( Sáu Miệt Vườn dịch )

Xa bặt ngàn non bóng nhạn chao

Ngàn dặm tuyệt không lữ khách nào

Sông tuyết chơ vơ thuyền độc mộc

Già câu thinh lặng nón tơi nhàu,

( Phan Lan Hoa dịch )

Non ngàn chim vắng bặt

Không bóng khách qua đường

Mình lão nón tơi tả

Câu gì trong tuyết sương.

( Nguyễn Xuân Thái dịch )

Non ngàn không một bóng chim

mọi nẻo bặt dấu chân người

độc mộc áo tơi đơn chiếc

sông băng lão ngư không lời…

(  Nguyễn Vĩnh Tuyền dịch )

Chim bặt, cảnh non trơ

Mọi nẻo chẳng bóng người

Thuyền lẻ, tơi một mảnh

Sông buốt lặng buông cần,

( Trần Khấu dịch )

Núi ngàn bặt chim bay

Vạn dặm chẳng dấu hài

Thuyền độc câu tuyết giá

Tơi, già... có ai hay?

( Miền Mây Trắng dịch )

Ngàn núi vắng bóng chim

Vạn ngả bặt dấu người

Trơ trọi một ngư lão

Lạnh sông tuyết thả câu,

( Ngô Minh Vương dịch )

Trập trùng núi chẳng chim bay

Phóng xa tầm mắt dấu hài cũng không

Thế mà sót lại mình ông

Áo tơi, cần trúc trên sông tuyết dầy.

( Thu Phong dịch )

Trên không chim không bóng

Mọi chốn không dấu người

Cô đơn chiếc thuyền nhỏ

Trong tuyết lập điếu đài,

( Nguyễn Thế Duyên dịch )

Giữa cả non ngàn, bặt bóng chim bay

Trên mọi ngả đường cũng bặt dấu người,

Trên giải tuyết sông, con thuyền trơ trọi

Ông già thả câu, nón lá áo tơi,

( Nguyễn Vạn An dịch ).