Hành cung, tuyệt bút của Nguyên Chẩn,

Tôi đã từng cân nhắc có nên đưa bài thơ này lên hay không. Đơn giản, bới đây là một bài thơ rất nổi tiếng, nhiều người đã dịch, đã bàn luận chán chê về nó. Nhưng nay, đọc lại một số tài liệu, thấy có những điểm khác nhau, vậy nên đưa lên đây, ngõ hầu, mọi người cùng biết và chia sẻ.

Thứ nhất, về tên bài thơ: Đa số các bản in về thơ Đường đều có tên là Hành cung ( 行宮 ), nhưng cũng có bản là Cổ hành cung ( 古行宮 ); lại có bản là Cố hành cung ( 故行宮 ).

Thứ hai, về tác giả: Hầu hết các sách biên soạn về thơ Đường đều ghi tác giả là Nguyên Chẩn, song cũng có tài liệu lại cho là của Vương Kiến; thậm chí có tài liệu lại nói là của Bạch Cư Dị. Cá nhân tôi nghĩ, là của Nguyên Chẩn.

Về thân thế, sự nghiệp, các tài liệu cho biết:

Nguyên Chẩn (元稹), 779-831, tự là Vi Chi (微之); người Lạc Dương, (nay thuộc tỉnh Hà Nam, Trung Quốc), là nhà thơ Trung Quốc thời Trung Đường. Ông thông minh dĩnh ngộ, đi thi đỗ khoa Minh kinh, được bổ làm quan. Trong cuộc đời làm quan của mình, Nguyên Chẩn từng giữ nhiều chức tước khác nhau, cũng gặp nhiều thăng trầm do hiềm khích, tranh giành quyền lực triều chính, song cũng có thời kỳ ông lên đến đỉnh cao danh vọng, giữ chức Tể tướng dưới triều Đường Mục Tông. Ông mất năm 831, thọ 52 tuổi.

Về văn chương, ngoài sự nổi tiếng về thơ, Nguyên Chẩn còn là tác giả của Hội chân ký (会真記) tức Oanh Oanh truyện (鶯鶯傳), là cảm hứng và nền móng cho kịch Tây Sương ký sau này ( 西廂記, Truyện Mái Tây, tác giả Vương Thực Phủ, đời Nguyên )... Nguyên  Chẩn, sinh thời cùng Bạch Cư Dị, và giữa hai người có mối thâm giao với nhau. Ấy cũng là cái may mắn của cuộc đời Nguyên Chẩn...

Hành cung là một bài thơ hay của Nguyên Chẩn và của cả nên thi ca Đường nói chung. Đã có không biết bao nhiêu người từng thử sức dịch bài thơ này:

@ Bản chứ Hán:

行宮

寥落古行宮，

宮花寂寞紅。

白頭宮女在，

閒坐說玄宗。

@ Bản âm Hán Việt:

Hành cung

Liêu lạc cổ hành cung,

Cung hoa tịch mịch hồng.

Bạch đầu cung nữ tại,

Nhàn tọa thuyết Huyền Tông.

@ Dịch nghĩa:

Hành cung cũ thật hoang tàn

Hoa nở hồng trong nỗi hiu quạnh

Có một cung nữ đầu bạc

Ngồi rồi lẩn thẩn chuyện Huyền Tông.

@ Bản dịch thơ của người yêu thơ Đường:

Lạc bước nơi cung tàn

Hồng hoa chẳng hân hoan

Nhuốm bạc đầu cung nữ

Ngồi nhớ thưở Huyền Tông.

( Nguyễn Kim Chi dịch )

Hành cung cũ tan hoang

Hiu quạnh hoa nở hồng

Một cung nữ đầu bạc

Lẩn thẩn chuyện Huyền Tông.

( Trần Mỹ Giống dịch )

Đơn côi rệu rã cổ hành cung

Lặng lẽ buồn thiu một cánh hồng

Cung nữ trăng tàn còn rớt lại

Ngồi rồi lẩm nhẩm chuyện Huyền Tông

( Trần Khẩu dịch )

1.

Tàn tạ cổ hành cung

Hoa hiu quạnh sắc hồng

Cung nga đầu bạc trắng

Lẩn thẩn chuyện Huyền Tông

2.

Hành cung xưa, cảnh tiêu điều

Âm thầm hoa nở, quạnh hiu sắc hồng

Cung nga đầu bạc ngồi không

Dông dài kể chuyện Huyền Tông thuở nào.

( Nguyễn Hữu Thăng dịch )

Lưu lạc chốn cung xưa

Hoa sắc hồng cung vắng

Bạc đầu cung nữ ơi!

Ngồi nhớ truyện Huyền Tông.

( Ngô Văn Chiến dịch )

Cố cung hoang lạnh hơi người

Hồng hoa tự thắm tự cười thế gian

Bạc đầu cung nữ trông trăng

Dưới khuya lần dở Huyền Tông ghập ghềnh.

( Phan Lan Hoa dịch )

Hành cung hoang phế từ lâu

Trớ trêu hoa nở một màu hồng tươi

Cung nhân tóc bạc da mồi

Ngồi buồn nhớ lại cái thời Huyền Tông.

( Hoa Mai dịch )

Hành cung bụi bám màu hoang phế

Hoa nhuộm tịch liêu lạc bóng hồng

Có nữ cung hoàng phai tóc tọa

Ngồi buồn lẩn thẩn chuyện Huyền Tông.

( Sáu Miệt Vườn dịch )

Lang thang lạc bước chốn hoàng cung

Vắng vẻ vườn hoa sắc kém hồng

Lẻ bóng vương phi đầu bạc trắng

Ngồi buồn tưởng nhớ chuyện Huyền Tông.

( Hương Đất Bãi dịch )

Hoàng thành hoang phế có buồn không

Hiu quạnh vườn hoa nhạt sắc hồng

Cung nữ già nua đầu bạc trắng

Ngồi buồn lại nhớ chuyện Huyền Tông

( Miền Mây Trắng dịch )

Tiêu điều xơ xác chốn hành cung

Giữa cảnh hoang liêu trổ nhánh hồng

Cung nữ âm thầm soi tóc bạc

Ngồi buồn nhớ lại thuở Huyền Tông.

( Thái Xuân Nguyên phỏng dịch )

2015