Lưu Trường Khanh, người theo đuổi sự tinh tế,

Lại sắp vào mùa thi. Các trường bắt đầu các cuộc kiểm tra, thi thử; các lò luyện thi chộn rộn vào mùa... Các học sinh, cả bậc phụ huynh tìm kiếm tài liệu ôn thi... Riêng môn Văn, mấy năm gần đây, Bộ Giáo dục chủ trương đưa các bài mở vào cơ cấu đề thi... Việc này, được nhà trường, học sinh, phụ huynh và cả xã hội chấp nhận, xem như là một sự đổi mới trong thi cử ở ta. Cá nhân, tôi cũng ủng hộ cách làm này.

Lại nhớ, gần chục năm trước, ở Trung Quốc, trong một đề thi môn Văn tốt nghiệp Trung học phổ thông, có một câu đề, yêu cầu học sinh viết một bài viết tùy ý, lấy cảm hứng từ 2 câu thơ trong bài thơ Biệt Nghiêm Sĩ Nguyên của nhà thơ Lưu Trường Khanh, đời Đường, ấy là: "Tế vũ thấp y khan bất kiến/ Nhàn hoa lạc địa thính vô thanh" ( được  hiểu nghĩa  là: " Mưa phùn làm ướt áo, có nhìn mà chẳng thấy/ Hoa rơi từ từ xuống đất, nghe không tiếng động ".  Đây là 2 câu thơ hay của bài thơ nói riêng, và cũng là những câu thơ hay xếp vào hàng đầu của thi ca Đường nói chung...

Theo tôi, không nhưng hay, mà nó thật tinh tế, cũng chính vì tinh tế mà nó hay. Điểm xuyết các bài thơ của Lưu Trường Khanh còn lại đến nay, còn có nhiều câu thơ khác khá hay và tinh tế. Cho thấy, trong sự nghiệp thi ca của mình, Lưu Trường Khanh chủ trương theo đuổi sự tinh tế!...

Giờ thì ta làm quen với bài thơ Biệt Nghiêm Sĩ Nguyên của ông:

@ Bản chữ Hán:

贈 別 嚴 士 元

春 風 倚 棹 闔 閭 城

水 國 春 寒 陰 復 晴

細 雨 濕 衣 看 不 見

閒 花 落 地 聽 無 聲

日 斜 江 上 孤 帆 影

草 綠 湖 南 萬 里 情

東 道 若 逢 相 識 問

青 袍 今 已 誤 儒 生

@ Bản âm Hán Việt:

Tặng biệt Nghiêm Sĩ Nguyên,

Xuân phong ỷ trạo Hạp Lư thành

Thủy quốc xuân hàn âm phục tình

Tế vũ thấp y khan ( khán ) bất kiến

Nhàn hoa lạc địa thính vô thanh

Nhật tà giang thượng cô phàm ảnh

Thảo lục hồ nam vạn lý tình

Đông đạo nhược phùng tương thức vấn

Thanh bào kim dĩ ngộ nho sinh

@ Dịch nghĩa:

Tặng Nghiêm Sĩ Nguyên lúc từ biệt,

Trong gió xuân, nương mái chèo về thành Hạp Lư

Vẻ xuân trên mặt sông lạnh lúc mờ lúc tỏ

Mưa phùn làm ướt áo, nhìn mà chẳng thấy

Hoa từ từ rơi xuống đất, nghe không tiếng động

Nắng chiều xế trên sông với cánh buồm cô độc

Đồng cỏ xanh phía nam hồ gợi mối tình xa muôn dặm

Nếu (ông) có gặp người quen hỏi về (tôi)

(Thì bảo) áo xanh nay người học trò xưa lầm lỡ rồi,

@ Bản dịch thơ của người yêu thơ Đường:

Hạp thành chèo đến, gió xuân đưa

Sông lạnh cảnh xuân lúc tỏ mờ

Vạt áo li ti mưa rớt thoảng

Cánh hoa nhè nhẹ tiếng rơi hờ

Buồm đơn trên sóng mang chiều xế

Cỏ biếc nam hồ gợi nghĩa xưa

Nếu gặp người quen ai đó hỏi

Đồ xanh nay lỡ phận người trò

( Nguyễn Hữu Thăng dịch )

*

Mái đẩy Hạp Lư lựa gió rời

Sông xuân nước lạnh cảnh chơi vơi

Không hình mưa bụi dầm nhoèn ngấm

Chẳng tiếng cánh hoa bảng lảng rơi

Chiều ngả manh buồm trơ bóng lẻ

Hồ nam sắc cỏ gợi tình côi

Người quen nếu gặp ai dò hỏi

Trò ấy áo xanh lạc lỡ rồi !

( Trần Khấu dịch )

*

Chèo nương theo gió tới Hạp Lư

Vẻ mặt xuân sông tỏ lại mờ

Chẳng thấy mưa phùn làm ướt áo

Không nghe hoa rụng rớt từ từ

Cánh buồm cô độc in nắng xế

Đồng cỏ nam hồ gợi tình xa

Ai hỏi về tôi xin hãy nói

Áo xanh lầm lỡ kẻ học trò...

          ( Trần Mỹ Giống dịch )

          *

          Chèo nương gió Tết Hạp Lư về

Nước rọi Xuân mờ lạnh lẽo che

Áo thấm giọt phùn trông chẳng thấy

Hoa nhàn cánh rụng lắng không nghe

Buồm cô sông vắng buông chiều xuống

Cỏ biếc hồ nam nhớ cố tri

Xin nhắn giùm ai còn nhớ đến

Rằng tôi áo mực đã phai nhòe.

( Sáu Miệt Vườn dịch )

*

Mái chèo nương gió tới Hạp Lư

Vẻ xuân trên sóng lúc tỏ mờ

Mưa phùn ướt áo nhìn chẳng thấy

Hoa rơi xuống đất nhẹ như mơ

Nắng xế trên sông buồm một cánh

Cỏ xanh cuối bãi gợi tình xưa

Nếu gặp người quen ai có hỏi

Thư sinh thuở ấy đã lầm to

( Hoa Mai dịch )

*

Gió Xuân nhẹ chèo Hạp Lư thành

Sông Xuân mờ tỏ lành lạnh xanh

Mưa phùn đẫm vai nhìn chẳng thấy

Thinh lặng hoa rơi mặt đất đầy

Sông chiều xế nắng thuyền lẻ loi

Nam hồ cỏ biếc tình xa xôi

Người xưa có hỏi xin bày tỏ

Trò cũ áo xanh lỡ lầm rồi

( Trương Thị Mầu dịch )

2016