5. Điền
trang Yasnaia Poliana, trăm năm & một ngày,
Đi Tula, thăm điền trang của gia đình đại văn hào Lev
Tolstoi là lịch trình đã được vạch sẵn của đoàn công tác trước khi sang Nga.
Sau một ngày bận rộn từ sớm đến khuya trong cái lạnh dưới 10 độ C, nào thăm
viếng Nghĩa trang Danh nhân, thăm Quảng trường Đỏ, viếng Lăng Lenin và xem
ballet Hồ Thiên Nga... hôm sau, chúng tôi ra ngoại ô và thẳng tiến hướng tỉnh
lỵ Tula.
Chẳng mấy chốc, nóc các công trình cao của tỉnh lỵ Tula Tula
Bãi để xe ngoài công điền trang hầu như chật kín,
không phải ngày nghỉ cuối tuần mà khách tham qua khá đông, khách châu Âu và các
đoàn tua du lịch Trung Quốc. Qua cổng vào bên trong, khung cảnh đã tuyệt vời,
với hổ nước, cây xanh những phong và sồi, những mái nhà xanh ngọc ẩn hiện,
những lối mòn nhỏ len hun hút giữa hàng bạch dương, nên thơ và khơi gợi sự bí
ẩn, tò mò cho du khách. Chúng tôi mua vé tham quan có hướng dẫn viên người bản
địa, nên đi theo sự chỉ dẫn. Không ngờ, toàn bộ khu điền trang hiện tại rộng
tới 412 hecta (nghe nói, kể cả ruộng đất,
ngày trước rộng gấp ba lần hiện tại), và ngày ấy từng thuộc 5 chủ đất. Gia
đình Lev Tolstoi đã mua trường để có được diện tích rộng và diện mạo như ngày
nay ta thấy. Hiện những hàng rào ranh giới đất cũ thuộc các chủ khác vẫn được
giữ nhằm tái hiện diện mạo xưa, phục vụ cho du lịch. Điền trang rộng vậy, nên
tùy theo thời gian và nhu cầu của du khách, người ta bố trí 3 điểm chính, ấy là
ngôi nhà khách của người cha Tolstoi, nay được trung bày thành bảo tàng về thân
thế sự nghiệp, đặc biệt sự chuyển biến về tư tưởng của Tolstoi; thứ hai, là ngôi nhà Lev Tolstoi sinh sống và
viết văn; và cuối cùng là ngôi mộ nhà văn ẩn sâu nơi rừng xanh kín đáo của điền
trang. Theo quy định, quang cảnh bên ngoài, du khách được thỏa mái chụp ảnh,
quay phim, nhưng khi vào bên trong mỗi tòa nhà trưng bày thì cấm tuyết đối. Do
sơ ý không quan sát thấy biển cấm bên ngoài, nên khi bước vào trong ngôi nhà mà
Tolstoi sinh sống, tôi đã vô tình bấm máy một kiểu, và ngay lập tức phải sorry. Xem lại, giờ lại thấy vui vì chí
ít có một kiểu ảnh bên trong. Ngôi nhà này, về cơ bản vẫn giữ nguyên kết cấu 2
tầng, cầu thang gỗ, nhiều phòng nhỏ hẹp, thông nhau chạy vòng quanh phía trước
sau ôm lấy trung tâm là phòng khách lớn. Ở phòng này, bày các hiện vật nhằm tái
hiện cuộc sống của nhà văn từ hơn một trăm năm trước ( Tolstoi qua đời ngày 20.11.1910 ) tại quê nhà, sau khi ông bỏ nhà
ra đi, kết thúc chuỗi năm tháng dài bất đồng với vợ về nhiều thứ, trong đó có
quan điểm về việc giải phóng nông nô, và ông bị ốm nặng rồi qua đời ở nhà ga xe
lửa Astapovo (nay là thị xã mang tên
Tolstoi) cách điền trang không xa. Tường phòng treo đầy tranh chân dung nhà
văn, cùng vợ và con gái ông, được vẽ bởi họa sĩ Nga nổi tiếng là Kramxkoi và
các họa sĩ nổi tiếng cùng thời của châu Âu... Đặc biệt là phòng ngủ, phòng đọc
sách và phòng ông ngồi viết văn, mà ở đó có trưng bày những trang tiểu thuyết
của F. Dostoievsky khi vừa mới được xuất bản đã được Tolstoi tìm đọc ngay và tỏ
lời khen ngợi, rồi đó là sách về triết học cổ Trung Hoa là Lão Tử, Khổng Tử.
Sinh thời, Lev Tolstoi cũng là con mọt sách. Ở đây, còn có căn phòng, nơi nhà
văn ngôi viết những chương đầu tiên của bộ tiểu thuyết bất hủ “Chiến tranh và hòa bình”. Ngày ấy, đây
chỉ là một cái kho chứa đồ, để tranh bị quấy rầy, Tolstoi đã trốn biệt vào đây,
khời thảo cuốn tiểu thuyết này... Và cũng căn nhà này, còn có chiếc đồng hồ cổ
vẫn chạy từ gần hai trăm năm nay, có chiếc ghế sô-fa, nơi mấy đời nhà Tolstoi
ra đời trên đó, rồi góc riêng dành cho người anh trai yểu mệnh, Nikolai, mà
ngày nhỏ rất gắn bó và được Tolstoi vô cùng yêu quý, người đã phát hiện ra một
bí mật gia đình-ấy là mảnh đất đầy yếu tố hoang đường là Hang Đặt Cũ và khe
Xói, que Xanh, cùng quan niệm về hạnh phúc toàn gia “anh em nhà kiến“, người
hướng dẫn đã giới thiệu vậy.
Ở ngôi nhà, ngày xưa, cha thân sinh ra nhà văn chuyên
sử dụng làm nhà khách, nay là bảo tàng trừng bày hiện vật, tranh ảnh liên quan
đến một thời gian dài, bắt đầu từ thời kỳ Tolstoi nhập ngũ. Có một khoảnh đất
trống khá rộng, nối giữa hai ngôi nhà này bằng một lối đi, còn chút dấu tích,
nghe nói, cha của nhà văn đã định cho xây thêm một dinh thự nữa để ở thì khi
mới chuẩn bị, ông mang bệnh rồi mất, khi ấy Tolstoi mới lên 9 tuổi. Trở lại với
ngôi nhà khách xưa, trong đó có tranh ảnh Tolstoi trong trang phục lính ở
Kavkaz và Sevastopol, nhà văn với các người bạn văn chương như I. Turgeniev,
nhà văn với đám trẻ con nghèo rách rưới-con của những nông nô trong vùng ở
trường học-ngôi trường mà chính nhà văn cho mở; rồi nữa, là nhà văn cùng người
vợ của mình, cả bút tích bức thư nhà văn tỏ tình với tiểu thư Sofia Andreyevna
Behrs, khi nàng mới 18 tuổi (còn Lev Tolstoi, 34)... Và rồi, nàng tiểu thư ve như
vô lo vô nghĩ, kém chồng 16 tuổi ấy, đã sinh liền một mạch cho nhà văn những 13
người con (chỉ 9 người sống đến trường thành), trở thành thiếu phụ giỏi giang
trong quản lý điền trang, phục vụ chồng, nuôi con khôn lớn, đem lại những hạnh
phúc gia đình cho nhà văn, khiến ông an tâm đọc sách và viết truyện. Theo năm
tháng, sự bất hòa giữa hai vợ chồng nhà văn nảy sinh, Tolstoi là người nhân
văn, chủ trưởng giải phóng nông nô, còn vợ ông, chỉ quan tâm quyền lợi tài sản
của gia đình và chống đối việc giải phóng nông nô... Cứ vậy, cho đến một ngày,
khi đó đã ở tuổi 82, cùng với người bác sĩ của gia đình, Tolstoi bỏ nhà, vô
định, lên tàu từ nhà ga gần điền trang nhà mình giữa thời tiết tuyết rơi lạnh
giá, rồi thọ bệnh mà mất tại nhà viên trưởng ga nhà ga xe lửa Astapovo...
Theo lối đi, chúng tôi như lút vào rừng sâu, hai bên
là những căn nhà gỗ, những chuồng nuôi gia súc tái hiện thời nhà văn còn sống,
những hàng sồi cổ thụ, những cây phong, bạch dương và ngân hạnh. Nghe nói, có
những cây sồi đã mấy trăm năm tuổi, nghĩa là từ thời ấy, nhà văn đã từng miêu
tác trong các tác phẩm văn học của mình. Vườn xa xa toàn những táo và lê. Năm
nay, tiết muộn, một số cây táo còn lác đác trổ hoa trắng. Được biết, năm nay có
thể mất mùa táo, bởi trước đó, thời tiết nước Nga, khu vực thủ đô Moskva và
vùng lân cận, trong đó có Tula, trời đổ bão tuyết bất thường, rồi sau đó còn có
giông lốc rất mạnh, gây sập nhà, gẫy đổ cây cối, và đương nhiên, làm hoa táo
rụng gần hết.
Ngôi mộ của nhà văn hiện ra thật bất ngờ. Thực lòng,
khi tìm viếng mộ Lev Tolstoi, tôi vẫn mường tượng, nó sẽ như một ngôi mộ nào đó
của các nhà văn mà tôi từng thấy ở nghĩa trang Danh nhân Moskva. Vậy mà, chỉ là
“một nấm cỏ khâu xanh rì” như câu thơ
Nguyễn Du đã viết. Đại văn hào năm đó, đã già một thế kỷ trôi qua, nấm đất dài,
dày cỏ xanh, không bia mộ, và khuôn viên ngôi mộ cũng cỏ xanh mướt. Nghe nói,
đây chính là nơi xưa kia, người anh Nokolai đã phát hiện ra, và câu chuyện “que
xanh”-khe Xói-Hang Đặt cũ, mãi ám ảnh nhà văn cho đến cuối đời. Và hình như,
khu vực ấy, ngày xưa là khu nghĩa địa của các nông nô. Yên ngủ ngàn thu nơi
đây, hẳn nhà văn toại nguyện, như những gì ông từng mong ước...
Khi mọi người đã quay trở ra, riêng tôi vẫn nán lại,
một mình, lặng ngắm quang cảnh xung quanh, chỉ thuần rừng xanh, cây cỏ. Chợt
một chàng tiếng chim của loài chim nào đó mà tôi không rõ vang lên trong vòm
cây cao xanh, quanh quất nhìn chẳng rõ tiếng hót từ đâu. Và, mấy câu thơ của
bài thơ “Thăm điền trang Yasnaia Poliana”
đã manh nha nảy sinh trong tôi “... Hương hoa gì xa đưa/ Giấc ngàn thu Người
mộng/ Vòm cây nào khẽ động/Tiếng chim hót ru Người,..”,
Trên đường trở ra, tôi còn bắt gặp một lễ hội dân gian
của người dân quanh vùng, ở một thung lũng đầy những sồi và cây lê, táo. Họ múa
hát, ai cũng đội trên đầu hoặc quàng cổ một vòng hoa như nguyệt quế...
Đã ngả chiều, chúng tôi ăn tạm ở một quán ăn ngay cổng
chính của điền trang. Quán ăn thiết kế toàn bằng gỗ sồi, nhỏ xinh và sạch sẽ,
món ăn cũng đơn giản. Cùng với món súp cá và bánh mì, Thành Phương gọi một món
ăn truyền thống, ấy là món bánh làm từ bột mì trộn sữa bò, mật ong, có chút
nhân nho khô trên mặt. Nghe nói, người dân vùng này, trong lễ Tiễn mùa đông,
bao giờ cũng phải có món bánh đó.
Về đến Moskva, chiều cũng đã muộn, thời điểm này, đến
9 giờ đêm trời vẫn sáng, thậm chí còn thấy mặt trời. Tối nay, chúng tôi còn
phải ra ga tàu hỏa, đi Saint Petersburg...
Với tôi, điền trang Yasnaia Poliana của nhà văn Lev
Tolstoi, đã trăm năm và chỉ một ngày !...
( còn nữa )
Nhận xét
Đăng nhận xét