3. Điều
lo lắng nhất là gia đình tôi sẽ sống bằng gì, rồi ra cũng có cách giải quyết.
Ngoài việc được hỗ trợ một năm tiền lương của bố tôi, ông còn bán đi chiếc xe
đạp loại dành cho thiếu nhi Liên Xô vốn vẫn làm phương tiện đi làm công sở ở Hà
Nội, được cả thẩy 150 đồng. Số tiền bán xe đạp vừa đủ để mua một miếng đất thổ
cư giữa làng rộng hơn một sào Bắc Bộ, song người chủ đất cho chịu 50 đồng sau
một năm mới phải trả nốt. Vậy là gia đình tôi đã có miếng đất cắm rùi.
Có đất cắm rùi, nhưng rồi lấy tiền đâu ra để làm nhà ?
Dù có nhà tranh vách đất thì cũng tốn kém ít nhiều. Song đấy là chuyện tính
sau, trước mắt, miếng ăn cho vào miệng hàng ngày mới là đáng kể. Các cụ nhà mình
xưa đã dạy “miệng ăn núi lở“ là gì. Miếng ăn rỉ rả ngày ngày đến núi còn lở, huống
hồ trông vào khoản trợ cấp một lần. Hợp tác xã người ta có ưu tiên cấp cho chút
ruộng 5 phần trăm thì cũng con phải cấy hái chờ đến mùa màng chứ. Lo miếng ăn
chưa xong thì cái tết sầm sập đến...
Cái tết năm 1964 sang 1965, mùa đông tháng chạp ấy sao
mà rét. Ở thành phố, nhà cửa san sát chật hẹp nên cái lạnh dường như bớt đi. Căn
nhà ngang gia đình tôi ở nhờ nhà bà cụ Thi, đầu hồi nhà kề ngay bờ ao, hướng Bắc.
Mấy cái ao liên tiếp nhau, điểm xuyết đôi bà cụm tre là đến ngay cánh đồng. Gió
mùa đông bắc hun hút thổi. Những ngày gió mùa về, rét ơi là rét. Có bao nhiêu
quần áo rét mang ra mặc hết vào người.
Giáp tết năm ấy, chẳng thấy nhà mình sắm sửa tết nhất
gì cả. Khác hẳn mọi năm khi còn ở thành phố, dù cài gì cũng mua theo tem phiếu
song đủ cả, nhất là đám trẻ con mấy chị em chúng tôi còn được sắm quần áo mới.
Mấy ngày giáp tết, trẻ con được nghỉ học. Ở nhà, lẩn quẩn chân mẹ, chẳng thấy sắm
sanh gì. Tôi lại hồi tưởng đến những tết trước. Dịp này, năm ngoài, tôi còn được
mẹ cho đi chơi chợ hoa Hàng Lược. Thật khó tả cái niềm vui trẻ thơ khi lạc vào
chợ hoa tết. Cơ man là hoa đào, lay ơn, thược dược. Như xứ sở thần tiên mà tôi đã
từng được xem trên phim ở bãi chiếu bóng ngoài trời dốc Yên Phụ. Tuyệt nhất là
mấy chị em chúng tôi, cùng chúng bạn trong cái ngõ Trúc Lạc, trốn nhà, rủ nhau lên
tận Quảng Bá xem đánh cờ người. Những hình tướng, sĩ, tượng, xe, pháo, mã, tốt
trong bộ Tam cúc vẫn chơi hàng ngày, nay là những con người cụ thể diện trang
phục xanh đỏ tím vàng, y hệt quân bài, tay cầm biển chữ, di chuyển theo sự điều
khiển của người chơi cờ. Chúng tôi xem mê ly, quên cả đói bụng, cho đến khi trời
ngả sang chiều mới rủ nhau về, trong sự lo âu của bố mẹ.
Giờ thì xa rồi. Tôi có nằm mơ cũng chẳng được thế nữa.
Đám trẻ con trong cái ngõ Trúc Lạc ấy, theo cha mẹ tứ tán cả. Chẳng biết mấy đứa
còn ở lại, tết này có lên Quảng Bá xem cờ người không ?...
Thấy
đám trẻ chúng tôi buồn thiu mà không dám ho he thắc mắc gì, lựa lúc bố tôi vắng
nhà, mẹ tôi bảo: “ Giờ nhà mình về hẳn quê rồi. Chẳng còn được mua sắm tết theo
tem phiếu như ở Hà Nội nữa đâu. Tết năm nay, thiếu thốn nhiều, các con ạ...”. Mẹ
tôi bỏ dở chừng câu nói, giọng như nghẹn đi, mắt ầng ậc nước. Tôi biết bà cố nén
để không bật lên tiếng nấc.
Chị Ngoan, là chị lớn trong ba chị em chúng tôi, khi đó
đang học dở lớp 6, cố làm ra vẻ người lớn, an ủi : “ Đâu có gì, mẹ ơi. Chúng
con cùng lớn rồi mà. Tết nhất, nhà có gì ăn nấy... Với lại, quần áo mẹ mua tết
năm ngoái vẫn còn mới tinh, diện vào vẫn đẹp lắm ...”. Nói an ủi cho mẹ yên lòng,
mà giọng chị Nguyên cũng có nước mắt... Mẹ tôi cố làm ra cười, bảo: “ Thế nào...
thì cũng có bánh chưng, các con ạ “.
Phiên chợ giáp tết, mẹ tôi ghé cùng mấy người làng lần
mò đi chợ Nôm, nghe nói là khá xa. Đây là cái chợ đặc biệt, mà mãi sau này tôi
mới rõ, cái câu dân gian cửa miệng rằng “Đồng nát thì về Cầu Nôm, con gái nỏ mồm
về ở với cha “, là nói đến cái chợ Nôm này. Mẹ đi chợ tết, còn bố tôi ở nhà, hì
hục lấy đất thịt, nhào thật nhuyễn với trấu thóc, đắp một cái bếp lò to tướng
ngay trong góc nhà. Tôi xem bố đắp bếp, mấy lần hỏi mà bố tôi chỉ ậm ừ cho qua
chuyện. Quá trưa ấy, mẹ tôi đi chợ về, trong quang thúng, ngoài những thứ hàng
sắm tết, còn có một chiếc nồi đồng to tướng. Tôi lăng xăng giúp mẹ bỏ những thứ
hàng tết, tò mò hỏi :” Sao nhà mình lại thổi cơm vào cái nồi to thế hả mẹ ? “.
Mẹ ngần ngừ giây lát, rồi ấn ngón tay chỏ vào trán tôi, bào : “ Sau tết, nhà mình
sẽ tráng bánh cuốn, để mang bán cho mọi người lấy tiền mà nuôi các cơn chứ “.
Tôi reo lên thích thú: “ Ôi, thích thế mẹ. Tha hồ được
ăn bánh rồi “. Là lúc ấy, chỉ nghĩ đến món bánh cuốn Thanh Trì, tháng vài ba
lần mẹ mua cho ăn sang khi nhà tôi còn đang ở ngõ Trúc Lạc. Món bánh trắng
mướt, bên trong có quết hành chưng thơm lừng, chấm với nước chấm pha mằn mặn
ngòn ngọt, hôm nào sang có thểm mấy lát chả quế thì ngon ơi là ngon.
Nhưng tôi đã nhầm. Thực ra, tôi còn quá nhỏ để chưa thể
hiểu gì...
Ấy, bắt đầu cho một nỗi cơ cực, tủi hờn !...
Nhận xét
Đăng nhận xét