Lại chuyện ăn tết Ta hay tết Tây?
Đây không phải là chuyện mới, bởi từ vài ba năm trước, có mấy vị thuộc diện người của công chúng, trong đó có một nữ tiến sĩ, công khai đặt vấn đề rằng, thay vì ăn tết Ta (tết Âm lịch, Nguyên đán cổ truyền), thì xứ ta cũng nên ăn tết Tây (tết Dương lịch) như nhiều nước phát triển, cho tiết kiệm mà lại phù hợp với thời đại tiên tiến hiện nay. Cũng đã có nhiều ý kiến bàn luận về vấn đề này trên các phương tiên thông tin đại chúng và trang cá nhân, bày tỏ ý kiến của mình, đồng tình cũng có, nhưng chủ yếu là không đồng tình, thậm chí phản đối gay gắt với đề xuất này. Tôi đã có một bài viết nhan đề 'Tết cổ truyền, một giá trị văn hóa Việt không thể thay đổi”, đặng khẳng định giá trị bền vững của tết Âm lịch cổ truyền trong nền tảng văn hóa của người Việt.
Năm nay, trước tết Nguyên đán, vị tiến sĩ nọ, lại một lần nữa lên tiếng đòi thay tết Nguyên đán cổ truyền bằng việc ăn tết Tây, (tết Dương lịch) như các nước Âu Mỹ, cùng nhiều nước phát triển khác và chỉ cần nghỉ 3 ngày là đủ. Dĩ nhiên, để biện luận cho đề xuất của mình, vị này đã nêu ra những lý do, như tiết kiệm về kinh tế, tăng thời gian lao động trong năm, phù hợp với các nước phương phát triển đang ăn tết Dương lịch sẽ thuận lợi cho việc ký kết làm ăn kinh tế … Tôi không phản đối những lợi ích mà vị tiến sĩ này nêu ra, tuy đây mới chỉ là suy đoán đơn thuần, và cũng chỉ ở một khía cạnh hẹp của vấn đề mà thôi.
Xin nhấn mạnh, vị tiến sĩ nọ, khi bàn chỉ thấy được các lợi ích suy đoán từ văn minh vật chất, mà chuẩn là văn minh Âu Mỹ. Ở đây, vấn đề cốt yếu thuộc về văn hóa vả những lợi ích từ góc độ văn hóa tinh thần Việt mang lại, nó có ý nghĩa lớn lao, sâu xa, thấm vào máu thịt con người ta từ hàng ngàn năm nay rồi…
Để công bằng, trước khi nói về văn hóa Việt trong chiếc nôi chung của hệ tư tưởng, văn hóa phương Đông, tôi mạn phép bàn chút ít về tết Dương lịch. Các nước phương Tây, và một số nước phát triển khác ăn tết Dương lịch, vì đây là cách tính toán và phân chia tiết đoạn thời gian theo lịch pháp Công lịch, phù hợp với điều kiện địa lý, thiên văn, xã hội, tôn giáo và lịch sử hình thành, và đã trở thành văn hóa của họ mấy nghìn năm rồi. Nói vậy, trong đời sống dân gian, ở đây đó mỗi quốc gia, người dân vẫn duy trì tập quán ăn tết riêng của họ với quy mô nhỏ, vùng miền, khu vực. Điều đó cho thấy, văn hóa có tính bền vũng rất cao. Thêm nữa, những quốc gia ăn tết Dương, phần lớn là những nước theo Công giáo (Thiên chúa giáo), nên cùng với tết, còn có ngày lễ Giáng sinh (Noel), kết nối thành một chuỗi sự kiện với các phong tục như cây thông Noel, ông già Tuyết trên chiếc xe trượt do tuần lộc kéo, rồi ngày hội mua sắm (ngày thứ Sáu đen tối) v.v… Và cũng đừng nghĩ họ ăn uống đơn giản tiết kiệm đâu. Với chục ngày đến nữa tháng nghỉ tết, đây là dịp họ thư giãn tinh thần, xả tress sau cả một năm làm lụng, tiêu pha vui chơi, chuẩn bị tinh thần cho một năm làm việc mới.
Cũng vậy, phong tục ăn tết Nguyên đán ở xứ Việt mình, cùng các nước khác như Trung Quốc lục địa, Đài Loan, Triều Tiên, hoặc như các nước ăn tết theo Phật giáo Tiểu thừa (Bunpimay của Lào, Chonchnamthomay của Campuchia)… có nguồn gốc từ văn hóa tín ngưỡng của người dân nước mình. Ở đây, nó vừa có ý nghĩa tinh thần lớn lao, vừa khẳng định bản lĩnh văn hóa của mình trước sự xâm lăng về văn hóa tinh thần của văn hóa văn minh Âu Mỹ nói chung. Nói như vậy, không có nghĩa là ta chối từ văn hóa văn minh Âu Mỹ, bởi hiện nay đang có sự giao thoa về văn hóa và chúng ta vẫn biết tiếp nhận có chọn lọc. Cũng đừng nói đơn thuần, tết nhất ăn uống, mua sắm tốn kém, bởi lao động là để phục vụ cho nhu cầu đời sống của chính chúng ta kia mà, chứ đâu có phải như lão già keo kiệt Grang-đê của Balzac, chỉ biết bóp mồm bóp miệng, khoái mỗi việc ngày ngày dốc tiền vàng ra đếm chỉ để ngắm và nghe tiếng va chạm leng keng của chúng.
Thêm nữa, việc tổ chức ăn tết theo phong tục cổ truyền, còn là dịp để kích cầu tiêu dùng, là cơ hội để kinh doanh du lịch (du lịch nội địa và du lịch quốc tế đến Việt Nam thưởng tết) v.v…
Tôi xin kể một câu chuyện có thật về phong tục và tính bến vững của tết âm lịch cổ truyền xứ ta ở góc độ gia đình. Ấy là câu chuyện bên ngoại của tôi. Bà ngoại tôi có hơn chục người con, dần theo năm tháng, các gia đình bên ngoại tôi phát triển, làm ăn tứ tán, và nhà nào cũng đông con cháu. Ông ngoại tôi mất sớm, còn bà ngoại và một cậu út sống trong khu vườn nhà của tổ tiên để lại rộng cỡ 5 sào đất, với ngôi nhà cổ cửa bức bàn, lợp ngói ta. Chẳng biết quy ước này hình thành từ bao giờ, song tôi biết, khi tôi còn bé xíu, thì cứ hằng năm, vào ngày mồng 2 tết, tất cả các con cháu của bà, dù sinh sống ở đâu, hễ có điều kiện đều về, trước là chúc thọ bà, sau là anh chị em, con cháu gặp gỡ nhau, ăn bữa cơm trưa mồng 2 tết, rồi lại tứ tán, ai về nhà nấy. Sau này, bà ngoại tôi mất đi, thì cậu út vẫn duy trì phong tục ấy, mồng 2 tết các nhà về thắp hương tổ tiên, chúc tết gia đình cậu út, anh chị em và con cháu hàn huyên, có những năm đông người cỡ hơn trăm, cơm trưa mồng 2 vài chục mâm… Thật vui và đầm ấm, ý nghĩa. Cứ thế vài ba chục năm nay. Lâu ngày, cũng có cái mệt, cái phiền cho cậu út. Cậu bèn đề xuất một cách khác, ấy là việc tụ tập con cháu trong đại gia đình được thực hiện vào ngày mồng một tết Dương lịch, còn mồng 2 tết Âm lịch, ai có điều kiện thì về, chứ không theo quy ước cũ. Cậu út thông báo đến các nhà trước gần nữa năm vào ngày giỗ bà ngoại tôi, mọi người gập gù ra chiều tán thưởng. Thế nhưng, mồng 1 tết Dương năm ấy, ngoài nhà cậu út, nhà một người dì tôi sống cạnh đấy, thì chỉ còn người cháu trưởng là lóc cóc từ Hà Nội về quê ăn tết Dương, Cậu út buồn quá vì quy ước mới không được thực hiện. Và rồi, mồng 2 tết Âm ấy, mọi người theo thói quen cũ lại về, tuy không đông đủ như những năm trước. Cậu út cười trừ, bảo thôi, giờ cứ theo quy ước cũ, mọi nhà về quê vào ngày mồng 2…
Chuyện ấy đã dăm năm nay rồi. Không ai nhắc lại nữa, và chẳng cần thông báo, theo thói quen, mồng 2 tết Nguyên đán, các nhà lại nô nức về quê …
Nhận xét
Đăng nhận xét