Nhà văn Lưu Quốc Hòa bên lũy tre nhà mình,...
Mỗi lúc gặp nhau, hay khi giao tiếp trên mạng xã hội, tôi thường gọi đùa Lưu Quốc Hòa là Hòa đại nhân. Ông vui vẻ chấp nhận cách gọi ấy. Sở dĩ tôi gọi ông như vậy, là muốn nhằm tới lỗi nói năng thủng thẳng, dí dóm và khá sâu cay của Lưu Quốc Hòa, khi đem so sánh với nhân vật Hòa Thân, một vị quan đại thần Triều Thanh xứ Trung Hoa. Đương nhiên về tầm vóc và sự cơ mưu, ông còn thua xa nhân vật được tôi mang ra ví von.
Tôi biết đến Lưu Quốc Hoa từ cuối năm
2009 khi tham gia mạng xã hội Blog Tieng
Việt (blogtiengviet.net). Lưu
Quốc Hòa chuyên viết chuyện xã hội, làng xã, đặc biệt về những tàn dư cũ còn
sót lại, hoặc các mẫu thuẫn mới này sinh trong quá trình chuyển đổi xã hội sang
thời kỳ hiện đại. Viết tự nhiên, như mang chuyện thật mắt thấy tai nghe ra kể
lại. Giòọg văn nhẩn nha, dí dỏm, hai hước pha chút chua ngoa, đanh đá kiểu “hàng tôm, hàng cá” làm nên bản sắc Lưu
Quốc Hòa. Tôi sẽ nói thêm về bản sắc văn chương Lưu Quốc Hòa sau, vì con người
ông mới là điều đáng nói,...
Nói Lưu Quốc Hòa “thũng thẵng”, đúng với ông về cách xứng xử với văn chương và với cả
cuộc đời. Chí ít, kể từ khi tôi biếết
ông cho đến lúc ông từ giã cồi đời theo cõi hạc, Lưu Quốc Hòa vẫn thũng thẵng như
vậy. Sống thũng thẵng và viết cũng thũng
thẵng. Chẳng hiểu trước đây Lưu Quốc Hòa làm nghề gì, nhưng khi tôi biết ông
thì Lưu Quốc Hòa làm nghề tự do. Chỉ thấy vợ con ông tần tảo làm lụng gì đó,
còn bản thân ông thì chỉ viết lách là chính. Thi thoảng tham gia nhóm văn nghẹ
đàn ca sáo nhị í a hát chèo, vui là chính chứ có ra tiền bạc không thì tôi
chẳng rõ. Cứ nhìn giaa cảnh, bảo Lưu Quốc Hòa dư dả, không phải, song cho là
túng thiếu thì không hẳn. Chắc tùng tiệm đủ ăn thôi. Ấy vậy mà, căn nhà tuềnh toàng
của Lưu Quốc Hoa trên mảnh đất vườn khá rộng có ao chuôm lũy tre nằm rìa thị xã
Phủ Lý (Hà
Có một dạo, đâu khoảng năm 2011
đến 2014, nhóm văn nghệ sĩ, báo chí Hà Nội tham gia Blog Tiếng Việt hay tổ chức
giao lưu, thưởng là vào mỗi xuân, dự lễ Tịch Điền ở Duy Tiên, mồng bảy tháng
giêng, rồi men theo bờ sông Châu về Phủ Lý, chơi nhà Lưu Quốc Hòa. Kế đến, hội
thơ Nguyên Tiêu Văn Miếu, cả nhóm lại hội quân ở Văn Miếu. Những ngày tháng đó,
tháp thoáng bóng dáng Lưu Quốc Hòa, ăn diện bảnh bao, sơ mi veston, quân âu
giày bóng lộn, nụ cười thường trực tươi
rói. Tôi nghĩ, có lẽ những năm tháng đó là những ngày hạnh phúc, vui tười nhất
cuộc đời văn chương Lưu Quốc Hòa. Những ngày tháng ấy, chí ít Lưu Quốc Hòa được tắm mình trong bầu không khí bạn bè thương
mến, thi nhau viết đặng để khoe ra các sáng tác mjới hất của mình, chờ đón
những lời bình phảm khen chê của bạn đọc. Đương nhiên, khên chê chẳng màng và
cũng cẳng ra tiền bạc gì đâu song con người ta như được do-ping, cảm thấy hứng
khởi, thăng hoa và luôn được tôn trọng. Đành rằng, Lưu Quốc Hòa là người viết
tự do, không sống bám vào một cơ quan đơn vị nào để lấy lương kiếm sống, những
các tác phẩm của ông thời ấy cũng đã góp phần làm nên tên tuổi Lưu Quốc Hòa, để
từ đó, ông nương minh mà theo đuổi cái nghề cầm bút bạc bẽo, khắc nghiệt này
với đời,...Song thực lòng mà nói, chỉ khi sống cô đơn, thoát khỏi trạng thái
đám dông bày đàn, thấm nỗi khốn khó của việc mưu sinh, dồng tiền bát gạo, manh
áo, của căn nhà tuềnh toàng, mảnh vườn xác xơ, Lưu Quốc Hòa viết mới thật hay,
mới thấm nỗi đau mình, đau đời..
Về tác phẩm văn học, báo chí, chủ yếu
văn xuôi, truyện ngắn, tiểu thuyết, bút ký, ký ự, có thể kể tên các tác phẩm
chính của Lưu Quốc Hoa như: Cung đàn xưa ngân mãi, Câu đồng dao làng Vòi, Vĩnh biệt làng Ô Hợp, Người
thức với mùa đông, tuyển truyện ngắn
và bút ký, tản văn, và trường ca Những vì
sao không tắt,...
Sở dĩ, tôi phác thảo chân dung con người
Lưu Quốc Hòa trước, đơn giản bởi với
ông, điển hình đời sao văn vậy. Với Lưu Quốc Hòa, dáng dấp, điệu bộ ra anh
chàng văn chương tỉnh lẻ, khôn dại –dại khôn, chút ma lanh láu cá đấy nhưng mà
cũng dại khờ ngay đấy. Thế nên, các nhân vật trọng câu chuyện của Lưu Quốc Hòa,
dù ở truyện ngắn, hoặc trong tiểu thuyết hay ký sự thì cũng ná ná con người
Lưu Quốc Hòa, bởi ông lấy mình ra làm
nhân nhân, hoặc tính cách hành xử theo hệ qiu chiếu Lưu Quốc Hòa. Trong một đôi lần đàm đạo văn
chương với nhà nhà văn Nguyễn Hiếu, người từng dự trai viết và chuyện trò với
Lưu Quốc Hòa, ông khen văn Hòa này nọ, nhưng có ý chê rặng truyện của Hòa yếu
về kết cấu. Tôi thì không nghĩ vậy. Tôi cho rằng, Lưu Quốc Hòa ikhoong có khả
năng hư cấu chăng? Truyện của Hòa thật như cuộc sống vậy. Hay phải chăng, Hòa
viết bịa mà như thật. Vậy thì tài tình chứ ao? Gì thì gì, chứ văn Hòa có giọng
điệu riêng, hóm hỉnh, hài hước, láu cá, tung tảy, nghĩ sao viết vậy, không câu
nệ, chất văn nói, nhiều chi tiết, dễ đánh lạc hướng bạn đọc... Nói chung, có gì
đó tự nhiên chủ nghĩa,, Có lẽ thế mà
Nguyễn Hiếu có ý chê Lưu Quốc Hòa yếu về kết cáu sao?
Tôi vân không nghi thế,... Và tôi thử đi tìm một cách
láy giải khác.
Trong một lần trả lời phỏng vấn báo chí, Lưu Quốc Hòa
dôc gan ruột. Ông thổ lộ một cách hình tượng là muốn được “đổ bóng buồn vui” qua những trang viết vào những thất thái thân phận của người dân,
mà mỗi thân phận con người ấy làm nên
thân phận làng quê, và thân phận làng quê ra số phận vùng đất. qua đó thấy bóng dáng thân phận
đất nước... Có vẻ gì to tát nhỉ? Không. Tôi nghĩ vậy. Lưu ý ở đây, Lưu Quốc Hòa
dùng từ ”thất thái” để chỉ thân
phận con người, Mặc du không giải
thích, song tôi hiểu hmaf ý, ông muốn nhân mạnh, hay ám chỉ những cíái mất của con người (hơn là cái được)
trong qua trình chuyển đổi này,... Với quan niệm, hay mong muốn vậy, nên Lưu
Quốc Hoa chẳng quan tâm đên thể loại hay kết cấu mà làm gì, ông chỉ muốn viết
ra, viết ngay những cái ông thấy, ông nghĩ, ông nhắm tới và ông ám chỉ, gửi gắm
thông điệp, triết lý về cuoojuc sống. Thế nên, kết cấu chẳng là gì với Lưu Quốc
Hòa. Quan trọng, là chi tiết và giọng điệu thì điều này ông có thừa,... thậm
chí còn là thế mạnh của Lưu Quốc Hòa,... Thú thật, mỗi khi đọc tác phẩm
của Lưu Quốc Hòa, dù ngắn dài, du truyện
ngắn, bút ký, phóng sự hay mẩu chuyện thôi, tôi đều tủm tỉm cười vì thích thú
vì sự dí dỏm, giàu chất uy-mua, và cả sự tinh quái, láu cá của tác giả. Đọc rồi
mường tượng khuôn mặt tỉnh bơ, cái cười nhẹ trên khóe miệng của Lưu Quốc Hòa mà
them phần thú vị. Ấy là cái tài của Lưu Quốc Hòa và cũng là sự thành công của
ông. Song có lẽ, sự khiêm nhường, vẻ rụt rè tỉnh lẻ của ông đã phần nào hạn chế
sự vươn lên, lớn dậy để trở thành một cây bút thành danh, thậm chí nổi
tiếng,...? Với Lưu Quốc Hòa thì cũng chẳng sao, nhưng là tôi cứ cả nghĩ vậy?... Lưu Quốc Hòa đã chọn làng quê,
chọn nông thôn để viết sau khi đã cớ ngót hai chục năm từng trải đây đó khắp
đất nước. Chỉ có ở quê, mảnh đất thân
quen mà ông hăng yêu mến, chỉ những con người mà ông thấy thân thuộc, chỉ công
việc nhà nông mà ông thông thao, hiểu biết, Luu Quốc Hòa tháy tự tin mà viết,
mà tung tẩy ý tưởng, mà bông lơn hay sắc lẻm câu chữ. Ông đã tìm thấy ở đấy vùng sáng tác của mình sau khi đã mất
già nuwatr đời người đi tìm kiếm ở đảu đâu,...
Tuy không lớn, chẳng nổi danh này nọ, nhưng dường như,
trong con người và văn chương của Lưu Quốc Hòa có chút dấu vết, bóng dáng của
những cây bút tiền bối nổi tiếng vùng Sơn Nan xưa cũ như Nguyễn Khuyến, Tú
Trong thời kỳ chiến tranh giải phóng miền Nam thống
nhất đất nước, có những huyền thoại về sự hy sinh của nữ nhân như Nga Ba Đồng
Lộc (Can Lộc, Hà Tĩnh) với nữ thanh niên xung phong, Hang Tám Cô (Bố Trạch,
Quảng Bình), thì đất Hà Nam quê của Lưu Quốc Hòa có chuyện 10 nữ pháo thủ Lam
Hạ Phủ Lý). Có thể nói, Lưu Quốc Hòa góp chút phần nhỏ bé công sức của mình,
thông qu các bài báo, câu chuyện, vận động này nọ,... để sự hy sinh oanh liết
của 10 nữ pháo thủ Lam Hạ (trong đó có cô
giáo dạy Lưu Quốc Hòa hồi cấp 1) không bị chìm vào quên lãng,... Đương
nhiên, để mộ sự kiện lịch sử và sự hy sinh của con người cho độc lập dân tộc
trở thanh huyện thoại, thành di tích lịch sử là công sức của biết bao người,
của nhiều cấp chính quyền, của ngành văn hóa,... Song không vì thế mà không kể
đến công sức của riêng Lưu Quốc Hòa. Tôi đã đôi ba lần cùng đám bạn bè văn nghệ sĩ, báo chí về thăm
nhà Lưu Quóc Hòa và được nghe ông kể chuyện, đưa đến viếng ngôi thờ tự (sau thành đền thờ, thành cụm di tích) 10
nữ pháo thủ Lam Hạ,... Ấy là chút công sức bé nhỏ của Lưu Quốc Hòa cho quê
hương, là sự tri ân của ông với những nữ anh hùng đã khuất, song hành cùng
những trang văn thơ của mình,...
Bằng đi mày năm, cuộc sống xã hội có những bước chuyển
mới, bạn bè văn chương mootju thời ít gặp nhau. Vẫn thấy đâu đó bóng dang của
nhau qua từng tác phẩm in ấn, trên báo, mạng xã hội. Lưu Quốc Hòa vẫn thung thẵng như vậy. Thi thoảng có bạn bè gặp ông ở đâu đó, hoặc
về Phủ Lý đáo nhà Lưu Quốc Hòa thăm ông. Thị xã Phủ Lý phát triển lên thành
phố, cái làng ngoại ô quê ông cũng mở mang đường sá phong quang, Nghe đâu,
người ta mở đường ngang qua mảnh vườn nhà ông, láy đát đền bù, có tiền ông xây
nhà mới khang trang lắm, Khi không thiếu thốn thì lại buòn vì thưa bạn bè. Chỉ
mong có bạn đến chơi nhà để to nhỏ, dốc bầu tâm sự, để khoe nhau những tác phẩm
mới. Ngắm cái ảnh chụp Lưu Quốc Hòa ngôi tựa của ngôi nhà mới khang trang, hút
thuốc lào vặt, như ngóng khách với gương mặt thất thần mà buồn đến nao lòng.
Phải chăng đây là thất thái của riêng
ông?
Mấy năm dịch Covid 19 mờ mit nên chẳng ai đến thăm ai
được. Bạn bè đã xa lai càng xa. Rồi một ngày đọc tin buồn gia đình và bạn be
thông báo Lưu Quốc Hòa rời cõi tạm. Mọi
người hỏi nhau Lưu Quốc Hòa mất vì bệnh gì. Thực ra, Lưu Quốc Hòa bệnh trọng
nhiều năm nay, nhưng ông cứ gắng gỏi, cứ vui bạn bầu đẻ sống và viết. Còn vì
gia đình ông nữa, nơi có người vợ hiền thục tảo tần, những đứa con ngoan, nơi
ông có thể yên tâm, lấy làm chỗ dựa đặng cầm bút ngaqo du với đời,...
Giờ bạn bè mới giật mình, tự hỏi, những
năm chơi với nhau, mình có làm điều gì
thất thố, có làm buồn lòng bạn văn Lưu Quốc Hòa của mình không nhỉ? Và nếu có,
Lưu Quốc Hòa sẽ mỉm cười độ lương. Tôi tin là thế. Khi mà, tôi và bạn cảm thấy
trống vắng nơi Lưu Quốc Hòa bỏ lại!...
Chợt nhớ, lúc trà dư tửu hậu, một nhà
văn đàn anh vui miệng bảo “Lưu Quốc Hòa có
tài nhưng mà vẫn chưa lớn lên được...” Tôi nghĩ, Lưu Quốc Hòa chẳng quan
xiêm chuyện lớn nhỏ. Ông cứ tủm tỉm thẵng thẵng với đời, cùng văn chương vậy thôi. Chỉ biết, giờ đây đọc
những trang văn của ông, thấy đau, muốn bật cười mà lại ứa nước mắt !...
Nhận xét
Đăng nhận xét