@@@
Con chim biết chọn hạt, ấy là tên một truyện vừa của nhà văn Nhật Tuấn, đã
được chuyển thể thành phim truyện, mà tôi từng đọc và xem. Ngày ấy, Nhật Tuấn
là một cây bút truyện ngắn sung sức, đáng chú ý... Thú thực, cùng Con
chim biết chọn hạt, thì Trang 17 và một số truyện của Nhật
Tuấn đăng tải ở báo chí văn chương tôi đã đọc ngày đó, thì tôi không được đọc
thêm các tác phẩm khác của ông, kể cả tiểu thuyết từng gây tiếng vang là Đi về
nơi hoang dã. Còn ngoài đời, tôi cũng chỉ gặp nhà văn Nhật Tuấn đôi
lần, lúc trà dư tửu hậu, nên có thể nói, là chưa mấy biết về ông, thì thử hỏi,
tôi viết chân dung ông thế nào đây?...
May mắn thay, tôi nghĩ vậy, tôi có duyên với nhà văn
Nhật Tuấn là nhờ mạng xã hội. Dạo ấy, chừng cuối năm 2010, Nhật Tuấn vào mạng Blog Tiếng Việt (blogtiengviet,net) ghi cảm nhận cho một bài viết của tôi, dạng
khách đọc, dưới cái tên Người qua đường, và ngay lập tức,
ông đã gây ra sự chú ý của cộng đồng mạng. Ngày ấy, xứ ta chưa biết đến
Facebook, mà chỉ có một số mạng xã hội dạng Blog thôi, nên số người trở thành blogger và khách xem ở Blog này hay Blog
khác rất đông. Tôi đến với Blog Tiếng
Việt (BTV) như một sự ngẫu nghiên. Khi ấy, tôi đi luân chuyển công tác, làm
giám đốc Cơ quan thường trú Đài Tiếng nói Việt Nam tại khu vực miền Trung
(VOV-MT) có văn phòng ở Đà Nẵng. Một lần ra Hà Nội họp cơ quan, gặp nhà văn
Nguyễn Trọng Huân, một đồng nghiệp, giới thiệu với tôi về BTV và bảo tôi nên
lập trang cá nhân ở đấy để giao lưu cho vui. Thực lòng, tôi không mấy thích nên
ừ à cho qua. Nhưng rồi, một hôm, Nguyễn Trọng Huân gọi điện bảo là đã nhờ một
người biết IT lập trang cá nhân cho tôi rồi, địa chỉ mạng thế này, thế nọ. Tôi
cảm ơn xã giao nhưng cũng chẳng buồn vào. Rồi ngày đầu thu 2009, khởi đầu mùa
mưa miền Trung, tôi ngồi trong phòng làm việc nhìn mưa rơi tầm tã cả ngày, nhớ
ngoài Bắc, bỗng nảy tứ thơ, lúc ấy mới chợt nhớ ra mình cũng có blog, bèn lần
mò mở xem. Ở đấy, Nguyễn Trọng Huân đã chọn đăng liền mấy truyện ngắn của
tôi rồi. Cái duyên của tôi với blog như
thế đó...
Nhưng còn cái duyên của tôi với nhà văn Nhật Tuấn thì
sao ?
Đấy là nhờ BTV, kỹ thuật tin học hiện đại đã cho phép
tôi lưu giữ dấu tích đầu tiên Nhật Tuấn vào đọc trang blog của tôi và để lại
cảm nhận, ấy là lúc 18h33 ngày 01,3,2011. Đại khái, ông khen trang của tôi vui,
bảo rằng là qua tôi mà biết Trần Đăng Khoa cũng có blog ở đây, rồi ông phán là
trang của tôi, bình luận nghe xôm trò hơn văn chương, và hứa sẽ năng vào đọc.
Điều này cho thấy, ông đã đọc nhiều bài biết của tôi trước đó và các cảm nhận
cho mỗi bàn viết, nên mới đưa ra nhận định như vậy. Đặc biệt là trước đó, ngày
27.2.2011 tôi đăng bài giới thiệu một bài thơ ứng tác của Trần Đăng Khoa từ hồi
1975, khi chung đội tuyển Học sinh giỏi Văn lớp 10 (hệ 10/10) của tỉnh Hải Hưng (cũ) tham dự kỳ thi học sinh giỏi toàn
miền Bắc, thì Nhật Tuấn mới thấy cần thiết phải xuất hiện (01.3,2911), tuy
nhiên, ông tránh không sa vào việc tranh luận mà ông cho là vô bổ đối với mình.
Số là, bài giới thiệu này của tôi có rất đông người đọc và ghi cảm nhận, tranh
luận, khen chê búa xua. xung quanh việc bài thơ ứng tác này của Trần Đăng Khoa
không tuân thủ luật bằng trắc của thơ Đường luật. Cứ thế, mọi người bàn qua bàn
tới sôi nổi lắm, cho đến khi chính Trần Đăng Khoa cũng phải ngỏ lời này nọ, còn
tôi thì lên tiếng thưa gửi cẩn trọng. Có lẽ vậy, nên Nhật Tuấn né việc tranh
luận chăng? Bởi chỉ ít lâu sau, ông bộc lộ sự chán chường với thi ca hiện tại,
trong những lời cảm nhận trang văn thơ của tôi, cùng như lời khuyên răn thẳng
thắn, chân tình,...
Ở thời điểm này, khi vào cảm nhận ở trang của tôi,
Trần Đăng Khoa và Nguyễn Trọng Huân cùng một số blogger khác, Nhật Tuấn không
xuất đầu lộ diện, ông đều đứng dưới cái nick Người qua đường. Có cảm
nhận ghi ở trang của tôi, ông lại chê sáng tác của người khác, tôi ái ngại việc
này nên để cảm nhận ấy ở chế độ ẩn. Ngay lập tức, Người qua đường phản ứng,
vì tưởng tôi xóa đi, bảo rằng, tôi có xóa thì vẫn cứ nói thẳng, rằng việc chê
văn người này người nọ, cũng được ghi bên trang của họ rồi, nên không việc gì
phải ngại, và nhắn rằng "Tôi không
phải kẻ phá đám đâu. Rất yêu các ông". Thẳng thắn và chân tình như vậy
đấy.
Dịp này, tôi có đăng liền 2 truyện ngắn của mình là Giải thoát và Người nổi tiếng, Trần Đăng Khoa đọc, khen chê này nọ, Người
qua đường vào ghi "Ý kiến
của Trần Đăng Khoa rất xác đáng. Rất tinh. Chỉ có vài chục chữ mà ra cả một vấn
đề. Cậu này làm biên tập rất chuẩn. Thảo nào hắn luôn được mời làm giám khảo
các cuộc thi văn chương từ trung ương đến địa phương....". Đọc cảm
nhận này, tôi cảm thấy ngay vị khách này phải thuộc hàng cao thủ văn chương thì
mới dám dùng lời lẽ vậy để nói về Trần Đăng Khoa. Và suy đoán này của tôi không
sai, khi chỉ sau đó một ngày, vị khách này lại vào ghi cảm nhận, lúc 22h49 ngày
15.3,2911: "Quả thật từ ngày có Lão
Khoa nhập hội, Quán lá Blog sinh động hẳn lên. Tôi cũng vì hay theo dõi lão
này, nên theo chân lão vào đây và không ngờ lại thấy rất nhiều văn nhân tài tử.
Nhiều tay bợm ra trò. Tôi uống rượu với
Quả nhiên, ngay lập tức, kế ngay cảm nhận của vị khách
khó tính, liền mấy cảm nhận khác bày tỏ sự bực bội, khó chịu với nhận xét chung
về thơ và người làm thơ ở xứ ta, theo sự đánh giá của Người qua dường. Không
những thế, họ còn bực lây sang tôi, và có người còn thẳng thắn khuyên tôi, chớ
có nhẹ dạ cả tin nghe theo cái nhận xét coi thường thi ca của vị khách nọ. Tôi
lúng túng chưa biết xử trí ra sao, may thay, Trần Đăng Khoa cứu tôi bằng cách
quăng cho tôi cái phao cứu sinh, ấy là danh tinh thật của vị khách khó tính
này.
Trần Đăng Khoa đến uống trà với tôi, ngỏn ngoẻn cười
duyên: "Đấy là nhà văn Nhật Tuấn,
ông ấy bỏ Hà Nội vào Sài gòn sống lâu rồi".
Chẳng là, Trần Đăng Khoa vốn được xem là con ma xó của văn chương đất này, lại
thêm, lão ta là Trưởng ban Ban công tác hội của Hội Nhà văn Việt
Còn Nhật Tuấn, cũng thấy bùi tai, ông phúc đáp: "Cám ơn chú Chu Nhạc đã rất hiểu tôi. Tôi cảm
nhận vào trang chú với chú Khoa, chú Huân cũng vì quý ba chú. Chứ tôi đọc Blog
nhiều lắm. Những tiếng nói thật bây giờ, phần lớn ở Blog, nhưng vào rồi ra,
không để lại một dấu vết nào, vì cũng không có gì để nói... Văn chương lại là
chốn rất nghiêm túc. Chú có chút tài, nên tôi hy vọng chú thành một tác giả
đích thực. Chỉ tiếc chú chưa thực sự ý thức về điều này, dù đã ra đến cả chục
tập sách. Vì vậy, mà tôi nhắc chú thôi, nếu gặp chú thì tôi nói miệng, chẳng
viết làm gì, Nhưng hiện tôi ở xa, mãi Thủ Đức, mà chú thì ở Hà Nội, thành thử
mới phải nhắn qua bức thư ngỏ, với cái tên rất hiện đại là cảm nhận. Chúc chú
thành công.". (lúc 08h48, ngày 17.3.2011).
Khi đã biết vị khách Người qua đường là nhà
văn Nhật Tuấn, thì mọi sự với tôi đều sáng tỏ. Tôi nhớ lại, từ vài chục năm
trước, khi tôi theo đòi nghiệp văn chương thơ phú, thì Nhật Tuấn đã vang danh
rồi. Ngày ấy, nhờ truyện ngắn Trang 17 của ông mà tôi hiểu tại
sao, tất cả các cuốn sách trong hệ thống thư viện nói chung, để ấn định bất kỳ
một bản sách nào thuộc quyền sở hữu của thư viện nào đó, người ta lại đóng con
dấu của thư viện đó vào chân trang sách số 17, đơn giản bởi trong kỹ thuật in
sách, mỗi tay sách gồm 16 trang, nên trang số 17 là trang đầu của tay sách thứ
2 trong văn bản sách đó. Mặc nhiên, đấy là quy định chung của ngành thư viện
trên khắp thế giới. Cũng chính vì vỡ nhẽ điều này, sau đó, tôi bắt chước, khắc
một con dấu gỗ tên mình để đóng vào trang 17 toàn bộ sách trong thư viện mi-ni
của mình. Ngay truyện vừa Con chim biết chọn hạt của Nhật
Tuấn, ông cũng cho bạn đọc hiểu một việc mà rất ít người biết, ấy là sự ứng
dụng mang tính sáng tạo của ngành thư viện, lưu trữ văn bản nước ta, trong việc
sử dụng phiếu đục lỗ cho việc lưu trữ, tìm kiếm, tra cứu tài liệu văn bản tiện
lợi dễ dàng hơn. Sau này, tin học phát triển, tôi nghĩ, phải chăng, việc sử
dụng phiếu đục lỗ ngày đó, chính là một dạng ứng tin học đơn giản trong thực tế
đời sống?
Và rồi, tôi cũng nhanh chóng biết được, Nhật Tuấn có
người anh ruột là nhà văn hải ngoại Nhật Tiến, và việc này cũng ít nhiều gây
phiền hà cho ông. Bạn bè văn chương cũng gửi cho tôi đọc những bài phê bình văn
học của ông, với bút danh Trần Ngọc Lãng. Ở đó, ông thẳng tưng
đánh giá sự nghiệp sáng tác, cùng mức độ đóng góp của một số tác gia thuộc hàng
đầu làng văn chương xứ Việt thời hiện đại, cho sự phát triển chung của nền văn
học nghệ thuật nước nhà. Đọc rồi, ngẫm nghĩ, so sánh này nọ, mới thấy cái dũng
khí và năng lực phê bình ở ông không nhỏ chút nào,... Vậy nên, việc ông ghi cảm
nhận này nọ trong Blog Tiếng Việt, vẫn
một tâm thế và giọng điệu Trần Ngọc Lãng, thì chỉ như cái khẽ gảy móng tay của
Nhật Tuấn mà thôi. Nghĩ thế, tôi thấy mình may mắn vì được ông đoái hoài, nhận
xét và khuyên răn này nọ.
Và cũng mừng, mình đã đôi lần uống rượu với Nhật Tuấn.
Nhớ lại, khi ấy nơi làm việc của tôi và nhà văn Nguyễn Hiếu, Nguyễn Trọng Huân
ở 41-43-45 Bà Triệu, cũng gần nơi làm việc của Nhật Tuấn là Nhà xuất bản Văn học ở góc phố Hàng Bài-Trần
Hưng Đạo, liền kề với Trụ sở Liên hiệp
các hội văn học nghệ thuật Việt Nam- 51 Trần Hưng Đạo. Tháng vài ba lần, ba
anh em chúng tôi rủ nhau đi ăn cơm bụi buổi trưa, và quán cơm bình dân Anh Đào
ở gần góc phố Hàng Bài-Hàm Long là nơi chúng tôi hay chọn ăn. Ở quán này, chúng
tôi thường chạm mặt dân báo chí, văn chương Hà thành. Một lần, đang ăn ở đây
thì Nguyễn Hiếu chợt nhận thấy Nhật Tuấn ngồi ăn cách một bàn, bèn mang chén
rượu sang cụng ly với Nhật Tuấn và thực khách bên ấy, rồi Nguyễn Hiếu lôi Nhật
Tuấn về bàn mình, giới thiệu ông với chúng tôi và ngược lại. Ấy là lần đầu tiên
tôi giáp mặt Nhật Tuấn. Lần sau, cũng tại quán cơm đó, chúng tôi đến sau, thấy
Nhật Tuấn và bạn ông đã ngồi ăn và Nguyễn Hiếu liền ghép vào chúng tôi vào
chung một bàn. Cụng ly dăm bận, rượu vào lời ra, chuyện làng văn rôm rả. Tôi
mạnh dạn thưa với nhà văn đàn anh rằng tôi đã đọc Trang 17 và Con chim biết
chọn hạt, cùng một số truyện ngắn của ông trên báo chí. Ông lúc gật gù, lúc
sảng khoái, bảo là có biết tên và cũng đã đọc mấy truyện ngắn và tản văn của
tôi trên báo, này nọ khen chê đôi chút. Ngày ấy, tôi sung sức và chịu khó cày
báo chí văn chương này nọ đặng kiếm nhuận bút thêm thắt nuôi con nhỏ, nên
truyện và tản văn của tôi đăng khá đều trên các báo Văn Nghệ, Người Hà Nội, Hà Nội mới cuối tuần,Văn nghệ Tp. Hồ Chí
Minh, Pháp Luật cuối tháng... Lần gặp ấy, ông để lại trong tôi thiện cảm về
tính bộc trực và sự gần gũi, thân thiện của nhà văn đàn anh. Vậy mà, bẵng đi
dăm bảy năm, trong khi tôi không mấy nhớ, thì Nhật Tuấn vẫn nhớ và nhắc lại chi
tiết. Thực lòng, tôi cảm thấy gì đó như có lỗi với ông...
Khi tôi đăng bài viết "Đào Chìm & nghệ thuật xây
dựng không gian truyện" trên trang cá nhân, mọi người ào ào vào
ghi cảm nhận, chủ yếu là khen bài viết tốt, trong đó có các cao thủ như PGS.TS
Minh Tâm, một số nhà văn hải ngoại như Vũ Thư Hiên, Vũ Trọng Trường và đặc biệt
Vũ Hoàng Địch (con của nhà thơ Vũ Hoàng
Chương), Đại tá Trần Trọng Trí, vị cựu thuyền trưởng tàu HQ05-nguyên mẫu
của chính trị viên Thuận trong Đảo Chìm,
cùng các thùy thủ thuộc quyền một thời của ông và nhiều bạn đọc khác. Tựu
chung, mọi người khen bài viết gọn gàng, súc tích, có sử dụng thi pháp khá
nhuần nhuyễn, và quan trọng làm sáng tỏ và tôn trọng giá trị đích thực của tác
phẩm này. Trần Đăng Khoa lấy đó làm vui, và đương nhiên, không thể thiếu nhận
xét của Nhật Tuấn, ông viết: "Tôi
cũng đã đọc Đảo chìm của Khoa, do
ông Nguyễn Khải cho mượn. Đọc vì tò mò. Khoa viết chân dung văn học thì giỏi,
nhưng văn xuôi chưa chắc, vì nó là một thể loại khác. Nhưng đọc thì giật mình.
Quả đây là một cuốn sách độc đáo. Kể vui vui, như chơi, nhưng ý tứ thâm hậu.
Cái ý ngầm Khoa muốn nói, bạn đọc cũng đã nhận ra. Tôi cũng rất nể mấy vị cảm
nhận. Sâu sắc và am tưởng. Khoa hạnh phúc hơn rất nhiều người viết khác, trong
đó có cả tôi là có bạn đọc và có người chia sẻ. Nhận xét của Chu Nhạc cũng rất
mới, cũng là một phát hiện, mà không phải nhà nghiên cứu nào cũng nhìn ra. Ngay
rất nhiều lời bàn, trong đó có không ít ý kiến đặc sắc, nhưng cũng không phải
ai cũng có sự phát hiện như Chu Nhạc. Tiếc là viết vội, vì mới là cảm nhận, hứa
hẹn đây sẽ là một tác phẩm phê bình hay. Tôi vẫn nói Chu Nhạc dồn tâm lực trí
tuệ cho văn xuôi và phê bình, vì chú có tài, dấn lên là có sự nghiệp đặc sắc
đấy".
Thực lòng, tôi vui vì nhận xét của các bậc cao thủ văn
chương, nhưng vui nhất là nhận xét của Nhật Tuấn, bời vượt qua sự nhận xét
thông thường, ông còn chỉ ra những điểm mạnh yếu của tôi và có lời khuyên chân
tình. Riêng về lời khuyên của Nhật Tuấn và các bậc đàn anh văn chương, đẩy bài
viết này lên thành một nghiên cứu về thi pháp tiểu thuyết của Trần Đăng Khoa,
thì tôi nghe làm vui thôi, bởi tự thân, tôi không có ý dấn thân vào lĩnh vực lý
luận phê bình, mà xem đó như một thú rong chơi thôi. Thể loại yêu thích của tôi
vẫn là truyện ngắn và tản văn...
Tôi đăng bài thơ Đón đợi, viết từ gần hai chục năm
trước, Nhật Tuấn cảm nhận: "Chú
Nhạc. Tôi không bàn về bài thơ này của chú đâu, dù trong đó cũng có đoạn được,
thậm chí có thể gọi là hay, như cái đoạn đợi chờ, trời đất vắng hết, ngẩng lên
chỉ còn mỗi vầng trăng thôi. Nhưng đó cũng vẫn là cái hay ở dạng nhàng
nhàng.Tất nhiên thơ in trên báo Văn nghệ, trên tạp chí Nhà Văn, thậm chí trên
cả một tạp chí chuyên biệtdành riêng cho thơ là tạp chí Thơ cũng chẳng hơn thơ
chú đâu, nhiều bài còn thua xa thơ chú. Gần đây, nhà phê bình Đ nhà văn C cũng
nhảy sang làm thơ là thế giới thi ca ngậu xị rồi... Có thể lảy thơ Ông Cụ : Nhà nhà làm thơ/ Người người làm thơ/ Vè
nhất định thắng/ Thơ nhất định thua... Thế thì chú còn xông vào cái sa
tràng bại trận "nhất định thua" đó làm gì. Tôi vẫn thấy chú rất mạnh
ở mảng văn xuôi và phê bình. Bài nào cũng có một cái gì đó lấp lánh. Cái độ lấp
lánh này mật độ không dày và không chuyên nghiệp như thằng Khoa, nhưng rất khá,
và có điểm chú còn chói hơn Khoa. Nhưng
Khoa hơn chú vì nó chuyên tâm và có ý thức vì điều đó, vì thế, nó mới thành nó.
Còn chú thì cho đến giờ phút này vẫn đếch thành cái gì cả. Tôi tiếc cho chú mà
nhắc chú thôi, vì chú có tài. Tôi rất quý những thằng có tài, nên cứ nói. Đấy
cũng có khi là bệnh của người già. (Tôi
đã hơn 70 rồi). Mặc dù nói thế này, có thể những người hâm mộ chú thái quá
có thể lại chửi tôi, nhưng vì quý chú mà tôi cứ nói. Hôm vừa rồi, tôi ra Hà
Nội, có đến thăm chú và thằng Khoa, nhưng cả hai thằng đều đi vắng. Tôi có nhìn
thấy cậu Huân, nhưng tôi không làm phiền cậu ấy. Từ ngày có chú và thằng Khoa
tham gia Blog, nhất là khi có sự xuất hiện của Khoa, giới Blog rất sinh động và
có sinh khí, hay hẳn. Thế mới lạ chứ. Khoa đưa ra trò độc, thiên hạ cũng chiềng
ra toàn của độc, chất văn chương thì họ không bằng Khoa, nhưng tài có chỗ cũng
không kém Khoa đâu. Nhiều chiêu độc ở cái Xóm
lá này, đáng nể lắm. Tôi thực sự bái phục đấy.". (17.04.11@07:26).
Tôi mừng, vì Nhật Tuấn tuy vẫn tỏ ra khó chịu với thơ
ca hiện nay, song ông cũng phải thừa nhận, nhiều người tham gia mạng Blog Tiếng Việt thực tài, khiến ông
phải bái phục.
Tâm phục khẩu phục, song cẩn trọng không thừa, tôi
phúc đáp: "Kính bác. Em luôn lắng
nghe bác. Và có thể nói, tự thâm tâm, luôn mong đợi những lời góp ý của bác. Em
thấy bác nói đúng (về em, về Khoa và nói chung văn học hiện nay) . Em cũng nghe
Khoa nói về những bài viết của bác về văn học. Điều đó, càng khiến em nể trọng
bác. Tuy nhiên, khi tham gia blog, ngoài chuyện văn chương, còn mang nhiều yếu
tố giao du vui vẻ, cho nên "món ăn trên mâm cơm blog" cũng cần có
nhiều món. Vả lại, với thơ, từ trước đến nay, em (và chắc nhiều người khác)
cũng chỉ xem như sự giải tỏa thôi... Với riêng em, thơ chưa bao giờ là một sự
nghiệp cả. Thế nên, việc có in tập hay không thì chỉ là chuyện "cả
làng cùng vui". Thêm nữa, em tự biết
mình, cái mạnh không phải là thơ, có chăng ít nhiều ở văn xuôi và phê bình,
chân dung văn học... Hơn nữa, blog chưa phải là phản ánh đầy đủ mình, bởi nhiều
cái đưa lên đây không tiện, bác ạ. Tiếc là hôm em và Khoa vào Sài Gòn, biết bác
ở Thủ Đức, song không biết cụ thể ở đâu nên khó liên lạc, vả lại, bác cũng lại
ra Hà Nội. Nếu có thể, bác cho em (hoặc Khoa) biết số điện thoại liên lạc, để
khi có điều kiện thì alô đến thăm bác. Cả em và Khoa đều hay đi Sài gòn. Mong
bác vào blog của em thường xuyên, và cứ nhận xét thẳng tưng. Em thích vậy, bác
ạ. Xóm Lá này cũng rất đáng nể trọng
và đáng yêu lắm đấy. Nhiều người có tài và có tâm, như bác thấy và đã nhận
xét...".
Vậy là, tôi và nhà văn Nhật Tuấn đã hiểu nhau hơn, và
có thể, mọi người trong Xóm Lá cũng thông cảm, mà không phản ứng thái quá với
những nhận xét khó nghe của ông.
Ngày 27.4.2011, tôi đăng bài thơ Chiêm bao, Nhật Tuấn vào
cảm nhận: "Chú Nhạc. Tôi vừa đọc một bài viết hay, rất cảm
động bên chú Khoa, sang chú lại gặp chú vày thơ. Tôi định không đọc. Nhưng tò
mò xem thế nào thì thấy hay. Đây là bài hay nhất của thơ chú mà tôi được đọc.
Chú nên chữa một câu kết thì thành một bài thơ hoàn chỉnh. Chú thay chữ "ngỡ" thành chữ "thấy", khẳng định, và thay chữ "đâu" thành chữ "đang". Chiêm bao khi đang tỉnh mới tuyệt.
"Tiếng động nào hiên ngoài chênh
chao/ Sực tỉnh thấy mình đang chiêm bao...". Tuyệt vời chú Nhạc ạ."
. (30.04.11@22:53)
Phải nói, tôi mừng, vì rốt cuộc, ông nhà văn kiêm nhà
phê bình khó tính này, cũng phải buột miệng khen thơ. Ngay sau đó, Trần Đăng
Khoa vào cuộc: "Đồng ý với đại ca,
bài thơ lênh phênh chênh chao này là bài hay nhất của Nhạc. Hay vì nó
lạ, giai điệu lạ, thoát khỏi cái thông thường. Bác tinh đấy, không phải chỉ
trong văn xuôi mà cả thơ nữa. Mấy góp ý của bác rất chuẩn. Cao thủ. Tất nhiên ý
Nhạc cũng như ý bác thôi, vẫn là chiêm bao trong lúc tỉnh, nhưng thay hai chữ,
diễn đạt như bác thì câu thơ sáng hơn, cao thủ hơn. Nhưng ý thì vẫn là một.
Nhạc viết bài này là ứng tác, nhân đọc một bài thơ của bạn rồi viết ngay một
bài theo tư duy khác hẳn. Vì ứng tác, nên câu chữ không thể chuẩn ngay được.
Trong bếp núc sáng tạo, nhiều khi rất thú vị như thế đấy. Viết đùa, viết chơi
thì lại hay, thậm chí có những câu lóe sáng bất ngờ, còn cứ gò gẫm, có ý thức
làm một tác phẩm để đời thì có khi tác phẩm lại hỏng, những con chữ còng queo
chết ngay khi vừa nhô ra khỏi ngòi bút hay bàn phím. Thú vị thật!".
(01.05.11@11:10).
Nhật Tuấn đang hăng, tiếp đã đàm luận văn chương: "@TĐK. Chú nói đúng. Trong sáng tạo,
cần tự do. Tự do lớn nhất vẫn là tự do trước chính mình. Nhiều thi sĩ nổi
tiếng, đùa hoặc ký tên nhắng thì rất hay, ký tên mình và cố gò gẫm theo kiểu
"thôi - xao" thì dở ẹt. Chứ tự do không phải là chuyện o ép của chính
quyền như một số anh cứ lu loa. Chả có thời nào bị bóp nghẹt và mất tự do như
thời phong kiến, mà sao vẫn có Nguyễn Du, Nguyễn Công Trứ, Tú Xương. Bây giờ
thì tự do đấy, ai cấm ai đâu, viết xong là tự xuất bản, đưa lên Blog, đi toàn
cầu, có cha còn tự dịch sang tiếng Anh, tiếng Pháp, in song ngữ, cũng như cái
cậu gì ấy tự phong thần đồng, mà sao vẫn không mọc mũi sủi tăm lên được. Tôi nghĩ
thời này là thời rất hay. Không đổ lỗi cho ai được. Có tài thì sẽ nổi danh ngay"
(01.05.11@21:51)
Cái hay, cái thích ở đây, là hai cao thủ Nhật Tuấn và
Trần Đăng Khoa mượn cớ bài thơ Chiêm bao của tôi để bàn về lý luận
thi ca nói chung, súc tích mà dể hiểu. Quan trọng nữa, Nhật Tuấn đã khảng khái
đưa ra nhận định về tài năng văn chương, điểm chính yếu để làm nên tên tuổi tác
phẩm-tác giả, chứ không vìn vào này nọ, hoặc đổ lỗi cho thời cuộc như nhiều nhà
văn, nhà thơ khác. Thấm luận điểm này của Nhật Tuấn trong văn chương xứ ta, tôi
lại nhớ đến cái truyện hài hước Giá không có ruồi của nhà văn người
Thổ Nhĩ Kỳ là Azit Nê-xin...
Ngay sau đó, tôi chỉnh sửa bài thơ Chiêm
bao theo như góp ý của Nhật Tuấn, nghĩ thế thôi, không ngờ ông vào xem
và không quên động viên: "@Chú Nhạc.
Đọc lại bài chỉnh của chú rồi. Chuẩn. Gửi cho báo Văn nghệ hoặc Tạp chí Thơ Hội
Nhà văn nó in cho. Tôi cũng có đọc bài này của chú cho mấy thằng nghe rồi,
chúng đều khen cả. Không có gì giống Bích Khê và Xuân Diệu cả, dù họ cũng làm
thơ theo kiểu độc vận và dùng toàn âm bằng. Chú là một dạng khác hẳn. Tôi cũng
đã vào đọc cái bài khơi nguồn cho chú. Nhưng thấy nó chẳng ra cái lý cố gì cả.
Nhạt toẹt. Mừng chú". (01.05.11@21:39). Mặc dù chỉ là động viên cho
phải phép, khi đàn em nghe lời mình, nhưng Nhật Tuấn vẫn không quên cài thêm ý
kiến phê bình của mình về thơ ca nói chung. Có cảm giác, Nhật Tuấn đang ở vào
thời kỳ sung mãn về lý luận, phê bình, nên mọi cảm quan của ông về lĩnh vực này
tràn ứ, cứ muốn ứa ra mỗi khi ai đụng đến ông hay ông va quệt vào ai vậy?...
Bẵng đi một dạo, không thấy ông xuất hiện nơi Xóm Lá, cho đến khi tôi đăng bài thơ Mưa
Ngâu, Trần Đăng Khoa ghi cảm nhận, khen: "Ai hiểu đời tư
Thấy đừng chẳng đặng, Nhật Tuấn cảm nhận: "@TĐK. Chú Khoa rất tinh nghề. Bài thơ
của Nhạc hay. Tôi rút lại ý kiến là Nhạc chỉ nên dồn sức cho văn xuôi. Chờ đọc
tập thơ mới của chú ".
Mặc dù, tự thâm tâm, tôi chưa từng nghĩ, thơ là sự
nghiệp trong nghề cầm bút của mình, song tôi yêu nó. Từ những ngày tập tọng làm
thơ lúc còn đi học, là tôi noi theo, bắt chước Trần Đăng Khoa, nghĩ mình làm
thơ cho vui, vì mơ ước của tôi khi ấy là nghề kiến trúc sư, đặng theo nghề của
cha tôi. Song cuộc đời có những khúc ngoặt không ngờ tới, ấy là việc tôi thì
không đõ và trường Kiến trúc, và sau đó theo học Đại học nông nghiệp. Những năm
tháng lang bạt kỳ hồ ở miền Tây Nam bộ, thời gian rảnh rỗi, tôi viết báo nghiệp
dư, đặng học nghề báo và gây chút tên tuổi với mong ước trở thành người làm báo
chuyên nghiệp. Làm báo, tức là cầm bút, thế là chút mầm mống thi ca văn chương
này từ thời đi học, ngỡ thui chột, bất ngờ sống lại, tươi mới và đầy khát vọng
lớn thành cây. Lại thơ, lại truyện ngắn, bút ký, tản văn, hầu như tôi không nề
hà và đều thử sức mình ở các thể loại. Khi đã trở thành người làm báo chuyên
nghiệp, lại được làm việc ở Đài Tiếng nói
Việt
Vậy nên, tôi vui vì Nhật Tuấn đã rút lại lời khuyên
tôi bỏ thơ, chỉ tập trung trí lực và văn xuôi và phê bình, không những thế, ông
còn chờ mong tôi xuất bản thơ nữa kia. Tôi tin là Nhật Tuấn thật lòng, bởi đơn
giản, tôi chỉ là chú em nhỏ của ông thôi, chẳng việc gì ông phải nói lấy lòng,
trong khi, bằng khả năng phê bình sắc sảo và trực tính của mình, ông đã từng hạ
bệ, nếu không muốn nói mạnh là lật nhào, nhiều tượng đài tên tuổi của làng văn
chương đất Việt hiện đại là gì !?... Ngày ấy, khi làm việc tại Văn phòng phía
Nam của Nhà xuất bản Văn học, Nhật Tuấn đã bày tỏ thái độ đồng tình với nhà thơ
Xuân Sách khi xuất bản tập Chân dung nhà văn, mà ở đó, theo Nhật Tuấn, không
chỉ là chân dung đơn thuần một cách
hài hước, ấy là chân tướng của các
vị...
Sau cảm nhận vào bài thơ Mưa ngâu, Nhật Tuấn mất
tăm, không để lại dấu tích gì thêm trên trang cá nhân của tôi, nhưng theo Trần
Đăng Khoa, thi thoảng ông vẫn vào ghi cảm nhận đâu đó trên trang Lão
Khoa (tên trang cá nhân của nhà
thơ Trần Đăng Khoa ở Blog Tiếng Việt). Tôi nghĩ, có thể Nhật Tuấn vẫn vào
xem, nhưng thấy không cần thiết ý kiến ý cò gì thêm nữa, hoặc giả, ông chán
chường với thứ mà ông cho là khen chê cho phải phép, lấy lòng nhau trên không
gian ảo này rồi ?...
Bẵng đi, thảng tôi vẫn nhớ Nhật Tuấn và thèm được đọc
những cảm nhận mang chất gây sự của ông, cho đến một hôm, vào đầu giờ làm việc
một ngày thu tháng mười, Trần Đăng Khoa gõ của vào phòng làm việc của tôi, vừa
bước vào, buồn buồn thông báo: "Nhạc
à, Nhật Tuấn vừa mới mất...". Tôi lặng người đi. Tôi và Trần Đăng
Khoa, chén trà trên tay mà chẳng biết tiếp câu chuyện thư thế nào. Tự dưng, ký
ức về Nhật Tuấn ùa về. Ông mất đột ngột vì chứng viêm cấp hành tá tràng vào
ngày mồng 6 tháng 10 năm 2015, và ngẫu nhiên, trùng với sinh nhật lần thứ 58
của tôi. Chuyện về Nhật Tuấn, chúng tôi nói về các sáng tác chính của ông, đặc
biệt là loạt bài phê bình đánh giá lại một số tên tuổi văn chương Việt hiện
đại, và không quên nhắc chuyện ông từng
quấy động Xóm Lá ngày nào. Trần Đăng Khoa bảo, với trọng trách, tình cảm cá
nhân và lòng kính trọng dành cho Nhật Tuấn, sẽ bay vào
Giờ đây, lần giở từng trang mục của mình trên Blog Tiếng Việt, bao chuyện cũ sống
lại, và trong đó, hình bóng của hai con người, chỉ là khách vãng lai trên các
trang mục blog của tôi, ấy là đại tá Trần Trọng Trí, cựu thuyền trưởng tàu HQ05
Hải quân Trường Sa và nhà văn Nhật Tuấn là đậm nét nhất. Thâm tâm, tôi kính
trọng và yêu quý hai con người này, dù người trước người sau, đã cùng vân du về
cõi thiên thu...
Tôi đã viết chân dung đại tá Trần Trọng Trí (Người thơ tôi chưa từng gặp mặt-Tập chân
dung Trời
đất thu hay lòng ta thu-Nxb Dân trí 2016), và với riêng tôi, Trần Trọng
Trí mãi là Người thơ của biển. Nay ký họa chân nhà văn Nhật Tuấn, như một
sự tri ân với người đàn anh văn chương, với bậc đại ca (như cách gọi vui mà tôi từng thưa gửi với
Nhật Tuấn), mặc dù, ông không cần và cũng chẳng biết điều đó. Với tôi, Nhật
Tuấn xứng đáng là Con chim biết chọn hạt trong lĩnh vực phê bình văn học, như ý
đồ ông đã định ra từ hơn ba mươi năm trước. Nhân đây, tôi có đôi điều thưa với
đại ca Nhật Tuấn rằng,...
Thứ nhất, tôi vẫn sáng tác đều, các thể loại mà tôi thấy mình
có thể, tuy nhiên, bới bản tính ngại quan hệ tiếp xúc này nọ, nên mặc dù có đến
vài chục cuốn sách xuất bản, vẫn xem như chưa thành danh và sự nghiệp gì... Vậy
nên chăng, đại ca ơi?
Thứ hai, chuyện xứ ta, nhà nhà làm thơ, người người làm thơ,
âu cũng là một sự đặc biệt của xứ sở này, mà chẳng nơi đâu trên trái đất này có
được... Chẳng hay lắm sao?! Với lại, người dân Việt mình yêu thơ, thích làm thơ
là mang tính truyền thống đấy chứ? Người làm thơ nói chung, đa phần, chẳng màng
chuyện thành danh hay nên sự nghiệp gì, mà là để giải tỏa nỗi lòng, để giao lưu
bạn bè, để dưỡng dục tinh thần mình, đặng trụ vững trên mảnh đất chiến tranh
liên miên và đầy rẫy bất trắc...
Thêm nữa, trong cái vườn thi ca toàn dân trăm hoa đua
nở này, có nhiều loại hoa quý, hương sắc lạ, mà dễ gì giới văn thơ chuyên
nghiệp có được, đại ca nhỉ?!...
Nhận xét
Đăng nhận xét