Đệ nhất võ công thế giới kiếm hiệp KIM DUNG

 

@@@

Đệ nhất võ công thế giới kiếm hiệp

KIM DUNG

 

Nhà đàm của Nguyễn Chu Nhạc

 

        1.

 

Kim Dung tiên sinh quả không hổ danh oai trấn giang hồ giới cầm bút võ hiệp kỳ tình. Có thể mạnh dạn mà đưa ra nhận định như thế.

          Nửa đầu thế kỷ hai mươi, các tín đồ của truyện kiếm hiệp xứ ta say mê với các tiểu thuyết kiếm hiệp như Bồng Lai hiệp khách, Giao Trì hiệp nữ, Lục kiếm đồng... hay một số tiểu thuyết dã sử mang màu sắc kiếm hiệp như Thuyết Đường, Chinh Đông, Chinh Tây, Vạn hoa lầu, Ngũ hổ bình Liêu, Ngũ hổ bình Nam, Phấn trang lâu v.v... Song như thế chưa thấm đâu, và sẽ là thiệt thòi nếu như không được biết đến hàng loạt những tác phẩm kiếm hiệp khác của các danh tài như Kim Dung, Cổ Long, Lương Vũ Sinh, Ngọa Long Sinh, Nam Kim Thạch, Trần Thanh Vân...

          Trong số ấy, ngôi sao sáng nhất không ai khác ngoài Kim Dung tiên sinh. Không cần nhắc đến toàn bộ sự nghiệp, chỉ cần mấy bộ trường thiên như Thiên long bát bộ, Xạ điêu anh hùng truyện, Ỷ thiên Đồ long ký, Tiếu ngạo giang hồ, Thần điêu hiệp lữ, Lộc đỉnh ký, Kim Dung đã khiến không ai sánh kịp ông rồi. Thêm nữa, mấy bộ ngắn hơn như Thư kiếm ân cừu lục, Tuyết sơn phi hồ, Phi Hồ ngoại truyện, Bích huyết kiếm, Liên Thành quyết, Hiệp khách hành ... cũng rất chi là đặc sắc và hấp dẫn .

          Độc giả say mê truyện kiếm hiệp của Kim Dung từng đặt câu hỏi, rằng trong thế giới võ hiệp của Kim Dung, nhân vật nào là người có võ công cao cường nhất? Hỏi vậy rồi người ta tự trả lời, phải chăng đó là Vương Trùng Dương, Lâm Triều Anh, Trương Tam Phong, Đạt Ma Tổ Sư, Tiêu Dao Tử, Độc Cô Cầu Bại, Phong Thanh Dương, hay là Vô Danh Thần Tăng, Hoàng Sam Nữ Tử, Đông Phương Bất Bại, Hoàng Dược Sư, Hồng Thất Công, Âu Dương Phong, Chu Bá Thông,...? Hay còn ai nữa?

Tôi nghĩ, nếu có đưa ra một cái tên cụ thể nào đó thì sẽ ngay lập tức xảy ra tranh luận chẳng đi đến cả. Chẳng thể có câu trả lời chính xác, bởi không có căn cứ, vả lại cách nhìn nhận và lòng yêu mến từng nhân vật của độc giả khác nhau. Vậy thì, chỉ có một câu trả lời khả dĩ có thể chấp nhận được, người có võ công thượng thừa trong thế giới võ hiệp của Kim Dung chính là Kim Dung tiên sinh, bởi không ai khác, ông là người đã tạo nên một thế giới phiêu dật kỳ ảo với các nhân vật võ công cao siêu tranh hùng tranh bá,...

          Ở Trung Hoa, nếu trước đây có Hội Hồng học ( Hội của những người chuyên nghiên cứu tiểu thuyết Hồng Lâu Mộng và tác giả của nó là Tào Tuyết Cần ) thì giờ đây có thêm hội của những tín đồ yêu mến và chuyên nghiên cứu về Kim Dung tiên sinh cùng các tác phẩm của ông. Đấy là một vình hạnh không dễ ai có được.

          Trên thế giới, có nhiều nhà văn, nhà nghiên cứu quan niệm rằng, kiếm hiệp không phải là văn học, mà chỉ là cận văn học, nên tác giả của loại tiểu thuyết này cũng không phải nhà văn. Đánh giá như thế nào là quyền của họ. Tuy nhiên, nếu chỉ cần lấy tiêu chí là số lượng người đọc và sự ảnh hưởng của tác phẩm đến văn hóa đọc, đến đời sống xã hội thì chắc chắn Kim Dung xứng đáng với danh hiệu nhà văn hơn ối nguời.  

          Rõ ràng Kim Dung cùng các tác phẩm của ông là một hiện tượng đặc biệt trong làng văn hóa đọc ở thế kỷ 20, và lan sang cả thế kỷ 21, không riêng gì ở Trung Hoa mà cả châu Á và thế giới.

          Tôi nhớ không thật rõ, nhà văn Vương Sóc thì phải, đã có bài viết về Kim Dung ( Kim Dung trong mắt tôi ) và ở đó, sự đánh giá về Kim Dung tiên sinh rất thường, khi cho rằng tiểu thuyết kiếm hiệp nói chung không phải là văn học với đúng nghĩa của nó, nên cũng coi như không đóng góp gì cho tiến trình phát triển của văn học cả, mà chúng chỉ là thứ mua vui  (  giải trí ) cho đông đảo độc giả mà thôi.

          Cứ cho là như thế đi, vậy chúng ta sẽ lý giải làm sao khi đánh giá tính văn học của các bộ sách như Harry Porter (J.K. Rowling), Chúa tể của những chiếc nhẫn (The Lord of the Rings - J.R.R Tokien), Mật mã Da Vinci, Thiên thần và ác quỷ (Dan Brow)- những tiểu thuyết thần thoại và trinh thám, xét cho cùng như một thứ kiếm hiệp thời đại mới của châu Âu ? Xa hơn nữa, là những Shelock Holmes (Conan Doyle) hoặc Bá tước Monte Cristo (Alexandre Dumas) cũng vậy ?

          Tôi dám cả quyết rằng, riêng sự ly kỳ và tính hấp dẫn, truyện kiếm hiệp của Kim Dung tiên sinh đã ăn đứt rồi. Đấy còn chưa kể đến những hiểu biết rất chi là siêu của tiên sinh về lịch sử, địa dư, triết học, tôn giáo, võ học, y học ... được thể hiện trong các tác phẩm một cách tài tình.

          Quay trở lại với những tác phẩm của Kim Dung. Tiên sinh đã gác bút sau 15 tác phẩm trường thiên, dài ngắn đủ cả. Lý do ông gác bút, có thể dã cảm thấy bút lực không còn dồi dào, và sự lặp lại đã thấy đâu đó trong một số tác phẩm. Cũng có thể từ những nguyên do khác nữa. Song theo tôi, khác với Cổ Long và một số cây bút võ hiệp kỳ tình khác, viết vì tiền và viết như một thói quen, Kim Dung tiên sinh ý thức việc gác bút khi đang ở đỉnh cao. Đấy là một điều khó, khiến ông khác người và đương nhiên việc ấy tôn ông lên vị trí cao hơn những người khác. Quả nhiên, dù không viết thêm tiểu thuyết kiếm hiệp nào nữa, nhưng ông đâu có vì thế mà kém đi về tiền tài và danh vọng so với thiên hạ. Việc những tác phẩm của ông ngày càng được dịch ra nhiều thứ tiếng với số lượng bản in cực lớn, thêm vào đó, các nhà điện ảnh đua nhau dựng phim ăn theo, tất thảy, đều đem đến cho ông những khoản thu khá lớn từ bản quyền. Tiền tài và danh vọng đủ cả. Không những thế, ông còn được phong giáo sư danh dự và thỉnh giảng ở nhiều trường đại học danh tiếng trên thế giới.

          Sự gác bút đúng lúc của Kim Dung tiên sinh cũng đáng giá lắm chứ ?!

          Gần đây, thiên hạ om xòm với tiểu thuyết kiếm hiệp Tru Tiên của một chàng sinh viên thất nghiệp (Tiêu Đỉnh). Nghe đâu, khi xuất hiện vào năm 2003, nó đã gây nên một làn sóng trong giới độc giả mê kiếm hiệp ở Trung Hoa, và cùng với " Phiêu Diểu chi lữ ", "Tiểu Binh truyền kỳ " làm thành  "Tam đại kỳ thư Internet ". Tôi đã đọc nó trên mạng, và chỉ sau ít trang mê hoặc phần đầu, tôi đã nhận ra sự non kém của nó về mọi phương diện. Cái được cư dân mạng gọi là "thời đại kiếm hiệp hậu Kim Dung" hay là “Tiên hiệp” gì đó đã nhanh chóng chết yểu khi nó được phơi ra dưới ánh sáng ban ngày trước bàn dân thiên hạ dưới dạng ấn phẩm.

          Lại cũng mới đây, báo chí Trung Hoa đưa tin về một cuộc bỏ phiếu xếp hạng các nhà văn có tên gọi là "Bảng xếp hạng thực lực nhà văn Trung Quốc", được hình thành từ 58 nhà văn- ứng cử viên được giới thiệu bởi 10 nhà phê bình văn học do Chu Đại Khả cầm đầu. Kết quả, người được 9 phiếu là Mạc Ngôn; được 6 phiếu có Dư Hoa, Vương An Ức...; được 5 phiếu có Bắc Thôn, Tô Đồng, Giả Bình Ao...; nữ văn sĩ đương kim Chủ tịch Hội nhà văn Trung Quốc là Thiết Ngưng cũng chỉ nằm trong số được 4 phiếu ; còn Vương Sóc và Trần Trung Thực cùng mấy nhà văn khác thì chỉ được có 3 phiếu mà thôi. Tôi không rõ trong số 58 ứng cử viên được giới thiệu bình chọn có Kim Dung hay không ? Song nếu có thì cũng chẳng biết sẽ ra sao, bới nhìn chung, mỗi nhà phê bình đều có quan niệm riêng của họ, vậy nên, mức độ tin cậy chỉ còn một nửa. Đấy mới là sự xếp hạng của chục nhà phê bình mà thôi. Nghe đâu, danh sách 58 nhà văn ứng cử viên này sẽ còn được công bố để rộng khắp bạn đọc bỏ phiếu. Kết quả phiếu bầu của đông đảo công chúng mới là quyết định đưa đến chung cục cho bảng xếp hạng này.

          Dầu sao, tôi nghĩ, Kim Dung luôn được bạn đọc ở khắp mọi nơi trên thế giới thán phục và yêu mến, bởi ông đã đem đến cho họ những cảm xúc bi tráng và phiêu bồng khi đọc các tác phẩm của ông.

          Đấy là phần thưởng không dễ gì có được !

 

 

       

2.

 

Trong số các nhà văn được bỏ phiếu bình chọn ngày nào ở Trung Quốc thì người dẫn đầu là Mạc Ngôn đã giật giải Nobel văn chương (năm 2012) với các tác phẩm Phong nhũ phì đồn Đàn hương hình cùng nhiều tác phẩm xuất sắc khác. Như vậy, cũng có thể nhận định cái hội đồng bình chọn ấy là nghiêm túc, công tâm và khá chuẩn xác. Tuy nhiên, cái gì cũng mang tính tương đối, bởi khoa học xã hội nhân văn, có chính xác đến đâu chăng nữa, một khi còn bị chi phối bởi yếu tố cảm xúc thì đương nhiên kết quả dễ lung lay và thay đổi theo thời gian. Giờ đây, người ta không kể tên Dư Hoa, Vương An Ức, Tô Đồng, Vương Sóc, Giả Bình Ao... những nhà văn Trung Quốc từng được đánh giá cao một thời, mỗi mùa Nobel văn chương với tư cánh là các ứng cử viên năng ký, mà lại nhắc đến cái tên Tàn Tuyết...

Nói chuyện này, thực ra dể trở lại một cái tên quen thuộc hơn nửa thế kỷ qua, kể từ khi ông còn sung sức hay thời gian gác bút và cả khi đã qua đời, ấy là Kim Dung cùng các tiểu thuyết kiếm hiệp trứ danh của mình,...

Các tiểu thuyết dài hơi của Kim Dung, tôi đọc đi đọc lại. Khi chúng được điện ảnh hóa, nhất là các phiên bản do Trung Hoa đại lục dựng, cũng xem nhiều lần. Vậy điều gì đã hấp dẫn tôi làm vậy, khi mà nhiều tác phẩm hàng kinh điển của các nhà văn lớn trên thế giới tôi chỉ đọc một vài lần? Thật khó lý giải cho rạch ròi với những câu hỏi tại sao, khi mà các tiểu thuyết kiếm hiệp của Kim Dung, người ta không công nhận là văn học đích thực, mà chỉ cho là á văn học, cận văn học gì đó?

Hấp dẫn, với nhiều thế hệ độc giả, đấy là điểm mạnh không dễ gì các tác phẩm văn học khác sánh được tiểu thuyết kiếm hiệp cảu Kim Dung. Điều gì đã tạo nên sự hấp dẫn đó? Võ hiệp kỳ tình, đã trở thành khuôn mẫu cho thể loại truyện kiếp hiệp nói chung mà các tác giả khác (như Trần Thanh Vân, Lương Vũ Sinh,  Ngọa Long Sinh, Cổ Long, Nam Kim Thạch...) sử dụng. Kim Dung cũng vậy, song hẳn ông còn có những “vũ khí” khác, chiêu trò khác để tạo nên sự hấp dẫn riêng có?...

 Điểm dễ nhận thấy “cái chốt” mà Kim Dung đóng trong truyện của mình, hay nói một cách khác, “chìa khóa vạn năng” dể mở mọi cánh cửa diệu kỳ, ấy là “duyên kỳ ngộ”. Hiểu nôm na thì đó là “sự gặp gỡ kỳ diệu”. Ở đây, không chỉ là duyên kỳ ngộ của các nhân vật nam chính nữ chính với nhau, mà là sự hợp duyên của nhân vật chính với loại võ công thượng thừa do vô tình có được,... Nào hãy xem, Trương Vô Kỵ vô tình có được Cửu dương thần công và Càn-khôn-đại na-di; Lệnh Hồ Xung tình cờ mà được Phong Thanh Dương truyền thụ kiếm khí thượng thừa với triết lý khác người “vô chiêu thắng hữu chiêu”, và cũng vô tình học được Hấp tinh đại pháp; Dương Quá thì tình cờ được võ công của Độc Cô Cầu Bại; Đoàn Dự vô tình học được phép Lăng-ba-vi-bộ của Tiêu Dao phái và Lục Mạch thần kiếm  Đại Lý; Hư Trúc cũng tình cờ mà có công lực cùng võ công thượng thừa của Tiêu Dao Tử; Thạch Phá Thiên chất phác vô tình hiểu được chữ khoa đẩu để lĩnh hội võ công tuyệt đỉnh thiên hạ,...

Thực ra, “duyên kỳ ngộ” chỉ là một cách diễn đạt về sự ĐỐN NGỘ của triết lý nhà Phật. Cái gọi là “sat-na Đốn ngộ”, hay nói một cách đơn giản, trong một khoảnh khắc nào đấy con người ta ngộ ra một chân lý, một điều gì đấy mà lâu nay vốn mờ tối bỗng dưng sáng tỏ. Cái quan trọng hơn, sau sự đốn ngộ, mọi ý nghĩ trở nên thông suốt, minh triết, nhìn vào đâu vào cái gì cũng thấu tỏ. Để đạt được trạng thái này, trong thực tế, ít có sự diệu kỳ xảy ra, mà phần lớn là kết quả của sự tập trung suy tư nghiền ngẫm chờ cơ duyên bất chợt mà bùng phát mà thôi. Thế nhưng, trong thế giới võ hiệp của Kim Dung, cơ duyên và sự kỳ diệu hòa quên làm một, gây hiệu ứng bất ngờ cho bạn đọc, tạo nên sự cuốn hút, hấp dẫn, cùng trạng thái thăng hoa. Điều ấy chẳng khác mấy trạng thái phấn khích của doping. Kim Dung mê hoặc người đọc là thế?!...

Điều này còn cho thấy một minh triết, chân lý, tự thân vốn giản dị, tuyệt nhiên không phải là kết quả của sự hỗn loạn, rắc rối nào cả. Cho nên, tiếp cận để đi đến chân lý, sự chân thực thuần phác là con đường ngắn nhất,...

 Tựa vào lịch sử, ấy là sự lựa chọn và phương châm xây dựng không gian truyện cho  hầu hết các sáng tác của mình. Trong hơn chục truyện võ hiệp ngắn dài của Kim Dung, ngoại trừ tác phẩm “Tiếu ngạo giang hồ” không thật rõ nét về thời điểm lịch sử, còn lại các câu chuyện khác đều được đặt trong một bối cảnh lịch sử cụ thể. Tuy nhiên, ngay như “Tiếu ngạo giang hồ”, căn cứ vào sự tồn tại, hưng vong của các giáo phái ở Trung Hoa như: Minh giáo, Thiếu Lâm, Võ Đang, Nga My, Thanh Thành, Ngũ hiệp kiếm phái, v.v ... Người ta cũng có thể suy đoán được bối cảnh lịch sử của cuốn truyện. Có một điểm chú ý dẫn đến việc Kim Dung lấy bối cảnh lịch sử Trung Hoa để tựa vào, đó là xuất thân của ông. Tuy định cư và phát triển sự nghiệp ở Hong-kông nhưng quê hưởng bản quán của Kim Dung ở Gia Hưng, Chiết Giang thuộc gia tộc khoa bảng danh giá. Lấy bối cảnh từ các triều đại phong kiến và sự tồn vinh của các giáo phái Trung Hoa là một lợi thế rất lớn, bởi lịch sử Trung Hoa là những cuộc chiến liên miễn giữa các tập doàn phong kiến, các triều đại, nội chiến huynh đệ tương tàn, sự kháng cự của  Đạo giáo Trung Hoa với các giáo phái ngoại lai... . Có lẽ, đây còn là sự khẳng định về nguồn gốc bản thân và gia tộc trong lịch sử văn hóa dân tộc mình. Nói cách khác, Kim Dung mượn truyện võ hiệp để quáng bá lịch sử, văn hóa dân tộc, đất nước mình ra phạm vi toàn thế giới.

Có một sự thật là, hư cấu có đến mấy cũng khó vượt nổi sự phong phú đa dạng của thực tế, vì hư cấu chẳng qua là sản phẩm của đầu óc con người. Vậy nên, Kim Dung đã khôn khéo lựa chọn một phương thức phan trộn, ấy là hư cấu về nội đung và tình tiết truyện nhưng đem chúng bỏ vào một không gian lịch sử cụ thể. Cách thức này vô hình chung vừa tạo nên tính xác thực và cả sự hoài nghi cho câu chuyện, nhân vật,..Đó cũng là cái cách làm nên sự cuốn hút cho tác phẩm. Quả thật, đọc các tác phẩm của Kim Dung thấy ông rất hiệu nghiệm khi sử dụng cách thức này.

 Yếu tố nhân văn nhào luyện cùng chất phiêu bồng, Kim Dung thực sự là một phù thủy cao tay khi dùng ”phép luyện công” này. Thực tế cho thấy, các cây bút chuyên viết truyện võ hiệp khác cũng đều sử dụng phép thức này, nhưng Kim Dung cao siêu và tài tình hơn cả. Trong các truyện võ hiệp của mình, sự kết hợp nhuần nhuyễn chất nhân văn (hạt nhân các nhân vật) và chất phiêu bông (dung môi tạo nên không gian truyện) là những yếu tố xuyên suốt, là chất kết dính các di biệt, thái cực với nhau.

Nhân văn là bản chất vốn có trong mỗi con người, vậy nên nó đậm đặc ở các nhân vật chính diện (Trương Tam Phong, Quách Tĩnh, Tiêu Phong, Trương Vô Kỵ, Lệnh Hồ Xung, Đoàn Dự, Hư Trúc, Tiểu Long Nữ,...), phai nhạt ở các nhân vật trung gian, mập mờ ở các nhân vật chính tà lẫn lộn (Nhạc Bất Quần, Tạ Tốn, Thiên Sơn đồng mỗ, Dương Khang, Khang Mẫn, Lý Mạc Sầu. Điền Bá Quang, Mộ Dung Phục, Chu Chỉ Nhược, A Tử, Lâm Bình Chi... ) và không phải không có ở các nhân vật phản diện (như Tứ đại ác nhân, Âu Dương Phong, Thành Côn, Đông Phương Bất Bại, Đinh Xuân Thu, Dư Thương Hải, Mộc Cao Phong, Cừu Thiên Nhận, Toàn Quán Thanh v.v...). Chất nghĩa khí ẩn trong mỗi con người nên có cơ hội thì bột phát. Ở thời điểm và trang thái ấy, chất nhân văn lấn át nên người vốn bị coi là xấu xa cũng có thể “tốt đột xuất”, và đó cũng phần người, phần đáng yêu của nhân vật phản diện. Bản thân Kim Dung minh triết và đầy nhân văn khi nhìn nhận bản chất con người, nhìn nhận sự vận động của ý thức để tạo dựng các nhân vật của mình. Có lẽ, ông cao siêu là vậy?

Không thể phủ nhận, chất phiêu bồng làm nên thế giới ảo diệu của riêng Kim Dung. Ông không sa đà vào sự thực lịch sử, mà chỉ mượn lịch sử, nương vào đó để dựng không gian truyện của mình, tạo nên một “thế gian võ  ddieejn ảnhhiệp” riêng có. Thế gian truyện của ông chông chênh giữa lịch sử và hư cấu, giữa thực và ảo, giữa thiện và ác, giữa tiên thánh và con người,... Mà thế giới ấy, người đọc của trần gian thực tại luôn tò mò thích thú bởi ước muốn thoát tục vươn tới một thế giới lý tưởng?

Kim Dung thần diệu, tài tình hơn người là vậy chăng?!...

 Có lẽ, vì cao siêu và tài tình hơn người, nên cả lúc còn sống và khi khuất bóng, các tác phẩm võ hiệp cúa Kim Dung mà nhiều nhà nghiên cứu chỉ xếp vào dạng “cận văn học”, đã và vẫn sẽ hấp dẫn hàng triệu người trên khắp thế giới, trên phương diện văn bản đọc hay sản phẩm điện ảnh.

Và như vây, Kim Dung xứng danh là “đê nhất võ lâm truyền kỳ” !  ./.