ẢNH CỦA NHÀ THƠ NGUYỄN QUANG THIỀU
@@@
Vào ngày mồng 1 tháng 6 ( thứ 6,
2023), tôi xem mạng xã hội, tình cờ thấy có 3 bức ảnh, xem rồi cứ khiến mình
phải suy nghĩ mãi.
Bức thứ nhất, minh họa cho bài viết trên trang của nhà văn Tô
Hoàng, ấy là ảnh chụp hai nhà văn nổi tiếng của văn học Nga là Lev Tolstoi và
nhà văn Makxim Gorky tại trang trai Iasnaia Poliana. Hình dáng của hai người
thật đối lập, Lev Tolstoi thì thấp đậm với chòm râu dài như ông già tuyết, còn
Makxim Gorky thì cao gày cứng như thanh củi. Hai con người vĩ đại này, còn đối
lập ở thành phần xuất thân, L. Tolstoi quý tộc, bá tước, giàu có, nhà trang ấp
rộng lớn, còn M.Gorky thì xuất thân nông dân, nghèo khó, phải lang thang đó
đây, kiếm sống bằng đủ thứ nghề, tự học để viết văn. Duy có một điều, giống
nhau ở hai con người khác nhau về mọi phương diện, ấy là tư tưởng tiến bộ, yêu
nước Nga, yêu dân Nga và cùng mong muốn giải phóng ách nô lệ cho dân nghèo nước
Nga. Tư tưởng thì chung đúc, nhưng cách thức thì khác nhau, trong khi L.
Tolstoi theo chủ nghĩa dân túy đơn thuần, tự hoàn thiện mình trên tinh thần Cơ
đốc giáo thì M.Gorky ngả hẳn về tư tưởng cách mạng bôn-sê-vich, lật đổ chế độ
Sa-hoàng, thay thế bằng chế độ dân chủ. Cũng đúng thôi, thành phần nào thì cách
nghĩ, cách giải quyết ấy. Thế nên, với ngài quý tộc L. Tolstoi, theo chủ nghĩa
dân túy, muốn giải phóng nông nô, nhưng bản thân ông vấp phải tư tưởng bảo thủ
và sự phản đối ngay trong chính gia đình mình, đó là người vợ của ông, vì bà
này vẫn muốn duy trì chế độ nông nô...
Khác với ông, nhà văn M. Gorky (tác giả của Thời thơ ấu, Kiếm sống, Những trường đại học
của tôi, Bài ca chim ưng, Người mẹ...) quyết liệt đi theo tư tưởng cách
mạng bôn-sê-vich của lãnh tụ V.I Lenin, song ông cũng có những cấn cá và giữ
quan điểm riêng về học thuyết mà họ cùng theo đuổi. Nghe nói, giữa ông và V.I
Lenin tuy yêu quý và rất tôn trọng nhau, nhất trí với nhau về cơ bản, song cũng
khác nhau về một số luận điểm học thuyết mà họ cùng theo đuổi, nên hễ mỗi khi
họ có cơ hội bên nhau là dễ xảy ra tranh luận... Trước đó đúng 6 năm, vào một
ngày hè đầu tháng 6 năm 2017 tôi đã từng đến thăm trang trại Isnaia Poliana của
ngài L. Tolstoi, viếng ngôi mộ cỏ xanh giản dị của ông tại trang trại này và ngồi trên chiếc ghế gỗ đơn sơ mà ngày xưa
ông vẫn hay ngồi tựa của suy ngẫm, nên thêm phần kính trọng con người tài năng,
có tâm hồn vĩ đại và tấm lòng nhân ái ấy,... Tôi cũng đã đi từng phòng căn nhà
sơn xanh hai tầng, nơi xưa kia L. Toltoi
chấp bút tiểu thuyết nổi tiếng “Chiến
tranh và hòa bình” của mình. Tôi vô cùng ấn tương phòng đọc sách của ông,
để biết rằng từ hồi ấy, ông đã đọc sách “Đạo
đức kinh” của Lão Tử và đánh giá rất cao tư tưởng của triết gia cổ đại
Trung Quốc này. Thú vị nữa, LTolstoi đã viết sách A,B,C với ý đồ và mong muốn
cải cách giáo dục cho nước Nga khi đó quá lạc hậu với châu Âu Mỹ. Những câu
chuyện ngụ ngôn do ông chấp bút (như Rùa
và thỏ, Lừa và ngựa, Sư tử và chuột,
Con quạ và cái bình, Kiến và chim bồ câu, Thằng nói dối, Người làm vườn và những đứa con trai, Đôi bạn đường v.v...) vô cùng giản dị, gần gũi, hài hước, dí dỏm,
thông minh và dễ hiểu về những con vật xung quanh đời sống con người hàng ngay
trở thành các bài học đáng ghi nhớ và bổ ích cho chúng ta. Với L.Tolstyoi,
thiết nghĩ, tư tưởng xã hội về giải phóng nông nô và các tác phẩm của ông như Chiến tranh và hòa bình, Anna Karenina, Phục sinh... đã khiến ông trở nên con người vĩ đại rồi.
Bức ảnh thứ 2, tôi lấy từ trang mạng Hà Nội, ảnh chụp Đại tướng Võ
Nguyên Giáp ngồi bên nhạc sĩ-nhà thơ-họa sĩ Văn Cao. Không rõ bức ảnh được chụp
ở nhà vị đại tướng hay nhà Văn Cao, sau lưng họ có một bức thư pháp Hán tự rất
đẹp. Nhưng với chai rượu để trước mặt và bức thư pháp Hán tự mà theo đồ đoán
của tôi có thể do Tào Mạt, hoặc Nguyễn Văn Bách thủ bút, thì cuộc gặp gỡ này
tại nhà Văn Cao? Tìm hiểu thì được biết, bức này ấy được nhiếp ảnh gia Nguyễn
Đình Toán chụp tại nhà riêng của Văn Cao ở phố Yết Kiêu, Hà Nội trong một lần
vị Đại tướng đến thăm ông. Đây là hai tài danh của Đất Việt ở thế kỷ 20. Khác
nhau về vị trí công việc, về thân phận chính trị và sự ảnh hưởng xã hội...,
song cả hai con người này kết quả cuối cùng đều đi đến thành công, tuy có gặp những
trắc trở và mang nỗi đau đời riêng có.
Bức ảnh thư 3, tôi lấy từ trang cá nhân của Nhà thơ Nguyễn Quang
Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam chụp cảnh Đoàn nhà văn Việt Nam ngồi ở phòng
chờ trên đất thổ Jordani để làm thủ tục nhập cảnh vào lãnh thổ Palestin. Trong
ảnh là vị chủ tịch Hội nhà văn Paletin cũng các thành viên trong đoàn (nhà thơ Trần Đăng Khoa, nhà thơ Trần Hữu
Việt, nhà văn Bích Ngân và nhà văn Nguyễn Bình Phương). Nhà thơ Nguyễn
Quang Thiếu cầm máy nên ông không có mặt trong khuôn hình.
Họ đều là các cây bút có tiếng ở Việt Nam, đều đang làm báo, nên mỗi người có
suy nghĩ riêng và thể hiện bằng tác phẩm của mình ngay trong và sau chuyến đi.
Mọi người sẽ được đọc, Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều đã chớp nhoáng chia sẻ một số
hình ảnh và phần nào hé lộ suy nghĩ của ông bằng các tút ngắn trên Facebook cá
nhân (về hàng rào thép gai, về món cá
trong bữa ăn, về dòng sông Jordan nơi Chúa rửa mặt, về cây ô liu đơn độc trên
mảnh đất khô cằn...) và sau đó là những sáng tác thơ theo nhau ra đời. Song
le, đây là vùng đất đặc biệt, và có lẽ đặc biệt từ thởi mở đầu Công lịch với sự
xuất hiện của Đức Chúa Jesus. Hơn hai ngàn năm qua, vùng đất này hầu như chẳng
mấy yên hàn bởi các cuộc chiến liên miên nguyên do từ mâu thuẫn tôn giáo, sắc
tộc và nguồn nước,... Chẳng hiểu, các nhà văn, nhà thơ khác cùng đoàn nghĩ gì,
chứ nhà thơ Trần Đăng Khoa, tôi biết, cùng với những gì mắt thấy tai nghe ở
vùng đất đặc biệt này (vùng đất của Chúa
và của những con người khát vọng tự do) , ông còn bận lòng bởi quá khứ, ấy
là mấy cuộc chiến đổ máu và hy sinh mà mình từng tham gia, chiến trường
Campuchia và cuộc chiến bảo vệ chủ quyền biển đảo trên Biển Đông,... Bởi ngay
trước đó, trong cả chuyến đi, trên đường ông cùng Đoàn Nhà văn Việt Nam sang
thăm Palestin, Trần Đăng Khoa và tôi (Nguyễn Chu Nhạc) vẫn trao đổi, bàn luận
quanh một bài viết của tôi- “Đảo Chìm của Trần Đăng Khoa, chuyện ngoài truyện", khiến ký ức của ông
nổi sóng !?...
P/S: May mắn cho đoàn nhà văn Việt Nam
đến vùng đất chết đã trở về không sứt mẻ, bởi chỉ sau chuyến đi ấy không lâu, những
ngày đầu tháng 10 này (2023), cuộc chiến giữa Israel và tổ chức Hamas (phong trào kháng chiến Hồi giao) đã nổ
ra gây bao chết chóc cho hai bên cùng dân Palestin và chưa biết khi nào chấm
dứt? Có một sự trùng lặp, cùng thời điểm này, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều đã cho
đăng ký sự trên chguyeen đề Mùa thu của ấn phẩm Viết & Đọc, về chuyến đi của Đoàn Nhà văn Việt Nam thăm
Palestin theo lời mời của Hội nhà văn nước này . Những gì tai nghe mắt thấy
cùng linh cảm của những người cầm bút cho thấy một bầu không khí bức bối ngột
ngạt của sự mất tự do, hé lộ mầm mống chiến tranh. Bài thơ Trước một bức tường than khóc
của ông, đoạn kết đã nói lên tất cả: “Ngày
ngày những tín đồ/ Đến trước Bức tường
Than khóc/ Ở Jerusalem / Để cầu xin
ân phước / Còn tôi đến trước bức tường/ Trong bảo tàng một nhà thơ / Để nghe
tiếng than khóc / Của những linh hồn mất Tự Do”.
Nhà thơ Trần Đăng Khoa cũng đã cảm nhận hơi thở của
thần Chiến tranh, mở đầu bằng một bài thơ Qua sông
Nhận xét
Đăng nhận xét