Điểu minh giản, tâm sự của Vương Duy.

Dịp tết nguyên đán Ất Mùi, khi lang thang thưởng ngoạn khu  thư pháp ở khu vực Văn Miếu, Hồ Văn, tôi bắt gặp bức thư pháp của nhà thư pháp Trần Thịnh, chép bài thơ Điểu minh giản của Vương Duy, một trong tứ trụ Đường thi. Theo tôi, Điểu minh giản là một trong những bài thơ hay nhất của Vương Duy, mà ở đó, thể hiện nỗi niềm tâm sự trong cuộc đời làm quan đầy truân chuyên của nhà thơ này.

@ Bản chữ Hán:

鳥鳴澗

人閒桂花落，

夜靜春山空。

月出驚山鳥，

時鳴春澗中

@ Bản âm Hán Việt:

         

          Điểu minh giản

Nhân nhàn quế hoa lạc,

Dạ tĩnh xuân sơn không,

Nguyệt xuất kinh sơn điểu

Thời minh xuân giản trung,

@ Dịch nghĩa:

Tiếng chim trong khe

Người nhàn hoa quế rụng rơi

Đêm yên tĩnh, núi xuân quạnh hiu

Trăng mọc (khiến) chim chóc trong núi kinh sợ

Chốc chốc lại cất tiếng kêu trong khe núi xuân.

Trong cuộc đời làm quan của mình, Vương Duy, nhà thơ nổi tiếng đời Đường gặp phải loạn An Lộc Sơn, cướp ngôi nhà Đường, Vương Duy đành làm quan với triều mới, rồi sau khi nhà Đường lấy lại từ An Lộc Sơn, Thái tử Lý Hanh lên ngôi, phong cha mình làm Thái thượng hoàng, thì Vương Duy may mắn được miễn tội vì đã theo kẻ phản loạn. Chính vì thế, sau nay, khi được hưởng thanh bình, lâu lâu nghĩ lại vẫn thấy bàng hoàng, bất an trong lòng bởi sai phạm của mình. Bài thơ Điểu mình giản  cho thấy tâm sự ẩn sâu trong nỗi lòng của ông. Thế nên,  núi quạnh hiu trong đêm thanh vắng, vậy mà, khi " trăng mọc ", chim rừng kinh động, chốc chốc kêu như sự bất an... Và có lẽ, sau này, ông nghiêng về Phật giáo, cũng là sự giải thoát đi tìm sự bình an, tịnh thái chăng ?...

@ Bản dịch thơ của người yêu thơ Đường:

Nhàn nhã ngắm hoa quế rụng rơi

Đêm núi lặng xuân thêm cô quạnh

Trăng nhú đầu non chim chóc sợ

Tiết xuân chim kêu vang giữa trời

( Ngô Minh Vương dịch )

Giơ tay đón cánh hoa buồn

Lắng lòng trong cảnh núi non mây ngàn

Trăng về thức giấc xốn xang

Tiếng chim thương cảm bàng hoàng lay xuân.

( Thu Phong dịch )

Thanh nhàn hoa quế rụng

Tĩnh lặng đêm xuân vắng

Chim giật mình trăng lên

Khe xa hót tiếng vang.

( Giác Minh Nguyễn Đình Diệm dịch )

1.

Thấy cảnh... người nhàn hoa quế rụng

Ngẫm tình... núi vắng đêm bình an

Nhìn vầng trăng mọc chim rừng sợ

Cất tiếng hót vang trong núi xuân.

2.

Người nhàn ngắm hoa quế rơi

Đêm thâu núi vắng đất trời bình an

Trăng lên chim sợ ríu ran

Cùng nhau kêu hót núi xuân vang lừng.

( Phan Thị Thanh Minh dịch )

Người nhàn ví quế hoa tàn rụng

Núi quạnh màn đêm xuân ngắt lặng

Nguyệt chiếu thình lình sơn điểu kinh

Buông kêu thảng thốt khe xuân vọng.

( Trần Khấu dịch )

Rỗi nhìn hoa quế rụng rơi

Đêm xuân thanh vắng, núi đồi quạnh hiu

Giật mình chim chóc thoảng kêu

Ẩn trong xuân núi bao điều không yên ...

( Trần Quê dịch )

Người nhàn ngắm hoa quế rụng

Núi xuân hiu quạnh đêm thâu

Trăng lên xôn xao chim chóc

Tiếng kêu thảng thốt khe sâu.

( Hoa Mai dịch ).

2011