Mùa đông nói chuyện tuyết

Người xưa bảo, con người ta cứ thiếu cái gì thì thèm cái ấy. Chắc là đúng, bởi cha ông ta đã chiêm nghiệm chán chê rồi mới phán vậy. Trong khi người xứ hàn đới thèm cái nắng vàng rực rỡ trên bờ biển mênh mông và bầu trời trong xanh cao thẳm của xứ nhiệt đới, thì người xứ nhiệt đới hoặc vùng xích đạo lại khát khao được ngửa mặt mà đón nhận những bông hoa tuyết trắng xốp mát lạnh… 

Và tôi, tôi cũng vậy. Ngày nhỏ, chỉ nghe người lớn nói tuyết, rồi lớn lên tý chút lại đọc về tuyết qua những câu chuyện như Nàng Bạch Tuyết và bảy chú lùn, và những câu chuyện trong Truyện cổ Grim, Truyện cổ tích An-đec-xen hay như các tác phẩm Rừng thẳm tuyết dày, Tiếng gọi nơi hoang dã v.v… Sau này thì qua phim ảnh, nhất là những bộ phim của Liên Xô sản xuất, phim nào mà chẳng có cảnh tuyết. Chao ơi, không biết tý gì thì cái thèm chỉ một, những đã he hé biết đôi chút rồi thì cái thèm, cái khao khát bằng mười, bằng trăm kia !... 

Thế rồi, tôi cũng biết thế nào là tuyết. Những bông tuyết thực sự chứ không phải là tuyết trong chuyện kể, trong sách báo, phim ảnh. Ấy là vào đầu đông năm 1996, khi tôi được cử tham gia một khóa học nghiệp vụ báo chí tại Pháp. Những ngày đầu đặt chân tới Paris, mùa thu còn rơi rớt trên những tán lá vàng ươm và lớp lớp xác lá khô dày trài khắp lối đi trong vườn Lucxambourg. Nhiệt độ thấp nhất về đêm đã xuống tới 2-3 độ C song vẫn chưa có tuyết. Hỏi thăm bạn bè Pháp thì họ bảo khí hậu ở Paris vốn ấm, rất ít khi có tuyết rơi, hằng năm thường chỉ có vào dịp trước lễ Giáng sinh, thậm chí có năm còn không có tuyết. Nghe vậy mà thấy buồn, sinh chán… 

Những thật may mắn, tôi và một đồng nghiệp nữ được mời tham dự một triển lãm về radio có tên gọi là Radio-ngã tư quốc tế do câu lạc bộ sóng ngắn vùng Auvergne tổ chức tại thành phố Clermont Ferrand thuộc miền trung Pháp, nghe đâu gần biên giới Thuỵ Sỹ và cách Lyon không mấy xa. Hôm gọi điện lên Paris liên hệ với chúng tôi, ông Jean Piegant, chủ tịch Câu lạc bộ sóng ngắn vùng Auvernge có dặn là ở dưới đó rất rét, tuyết đang rơi dầy nên khi xuống nhớ mặc cho thật ấm.Xuất phát từ nhà ga xe lửa phía nam Paris (Gare de Lyon) từ rất sớm. Tàu hỏa xuôi hướng nam, tuy không phải là TGV song lắng nghe âm thanh và nhìn cảnh vật hai bên đường, tôi đồ rằng tàu đang chạy với tốc độ chừng 150 km/h. Trời rạng sáng thì đã xa Paris lắm rồi. Làng xóm và cảnh vật đôi bên nhấp nhô theo địa hình. Người Pháp ở nông thôn đa phần vẫn sống trong những ngôi nhà truyền thống hai hoặc ba tầng, bốn mái, có tầng hầm. Vẫn trưa thấy tuyết đâu. Khi cách Clermont Ferrand không xa, thì bắt đầu thấy tuyết. Tuyết thưa thớt trên mặt đồi, mặt ruộng. Tuyết lác đác trên mái nhà, cành cây.

Tuyết càng ngày càng dày, rồi như con tàu như xuyên giữa miên man tuyết trắng, cho đến khi băng tuyết trắng xóa nhức nhối khắp nơi thì cũng là lúc nhà tàu thông báo tới ga Clermont Ferrand. Tôi cẩn thận quấn chặt khăn quàng cổ, kéo kín cổ áo khoác, đội mũ len chùm tai, đi găng tay và nhắc Thu Hương, đồng nghiệp nữ và cũng là người phiên dịch làm như thế, rồi hai anh em bước xuống sân ga. Đứng định thần giây lát, tôi bước đi trên băng tuyết dày, do không để ý nên mấy lần trơn trượt xuýt ngã. Cái cảm giác bỡ ngỡ qua nhanh và chúng tôi đã có thể đi lại mạnh bạo, nhanh nhẹn trên truyết.

Ông già Jean Piegant đã đứng sẵn trong đường hầm trước lối ra cửa ga với tấm bìa viết chữ VIETNAM và nụ cười tươi chào đón chúng tôi. Ông líu ríu tiếng Pháp hỏi thăm, trò chuyện với Thu Hương và dùng xe riêng chở chúng tôi về điểm tập kết. Bữa trưa, cả đoàn mấy chục người gồm ban tổ chức và các khách mời, phần lớn đều là các phóng viên chương trình phát thanh tiếng Pháp đến từ một số Đài phát thanh như Russia., Rep.Tseck, Slovaque, Mondovie, Coreé, Equateur, Syrie, Gabon, Iran ... Nhà hàng, nơi ban tổ chức đặt cơm cách xa hơn cây số, thế nên cả đoàn dắt dây đi bộ. Trưa nắng lên, tuyết bắt đầu tan nên đường phố chỗ còn băng tuyết, chỗ đã tan hẳn nhưng lép nhép lắm. Nước từ băng tuyết tan chảy tràn trên mặt đường, dồn lại thành dòng róc rách chảy. Lại do không cẩn thận vì mải quan sát nhà phố nên hơn một lần tôi trượt chân xuýt ngã bổ chửng. Mọi người cười vui và cảm thông với người xứ nhiệt đới là tôi, bởi phần đông trong số họ, tuyết đã quá quen thuộc. Clermont Ferrand là một thành phố nhỏ, với 13 ngàn dân, vốn nằm trong một vùng đất thung lũng xưa từng có núi lửa hoạt động, là quê hương của chiếc săm lốp xe rời đầu tiên trên thế giới, và còn nổi tiếng với một Liên hoan phim ngắn quốc tế mang tên thành phố. Đêm ấy, cả đoàn khách mời chúng tôi nghỉ trong một ký túc xá sinh viên trên phố nhỏ- Rue de Saint Eutrop, mỗi người một phòng 7 mét vuông . Cửa sổ các phòng nhìn một nhà thờ nhỏ. Trời tắt nắng là tuyết lại bắt đầu rơi.

Trời càng về tối tuyết rơi càng mau, nhìn qua cửa kính, nhà thờ thâm sì với tháp chuông vuốt nhọn trong bóng đêm và tuyết. Quảng trường nhỏ trước nhà thờ vắng lặng, chỉ thưa thớt cây và tuyết Bỗng thèm nghe tiếng chuông nhà thờ. Lại thèm được rụi mình trong chăn ấm nệm êm và thấy buồn ngủ díp mắt. Thế nhưng, khi chui vào giường ngủ, tưởng đâu sẽ chìm sâu vào giấc ngủ thì nằm mãi, trở mình mãi mà không ngủ được. Đầu óc tỉnh như sáo. Có lẽ do lạ giường, hay do ấn tượng về băng tuyết lần đầu ? Rồi nghĩ miên man và lại nhớ về bếp lửa rơm quê nhà những chiều đông nướng khoai vùi sắn. Mới biết, con người ta càng đi xa lại càng nhớ quê nhà. Và giấc ngủ cũng đến . Trong giấc ngủ, thấy mình thời học trò, theo đám trẻ trâu đi săn chuột đồng, bắt cá sau vụ gặt tháng mười, rồi nhặt quả phi lao khô đốt sưởi trong những chiếc bếp lò tự làm từ ống bơ.

Gió mùa đông bắc về, mưa rét giăng đầy đồng và bỗng nhiên những hạt mưa ngưng kết nở thành những bông tuyết trắng muốt bay đầy trời bám vào các gốc rạ và nhữg khóm rau khúc tần trên ruộng... Tỉnh ra mới biết là nằm mơ, trời đã sáng tự bao giờ. Lúc xuống đường thì trời ơi, những tuyết là tuyết. Đêm qua tuyết rơi nhiều quá. Những hàng cây ven đường cành lá đeo nặng tuyết, những chiếc ô tô con đậu ngoài trời bên phố nóc xe tuyết chất thành những quả núi con. Triển lãm Radio -ngữ tư quốc tế diễn ra ở trung tâm văn hóa thành phố. Dự khai mạc xong, hai anh em, tôi và Thu Hương bỏ ra sân ngoài trời. Băng tuyết dày hàng gang tay, và để có cái cảm giác lạnh giá, chúng tôi xục hai tay xuống tuyết vốc lên xoa vào mặt. Rồi hai anh em bốc tuyết ném nhau một thôi một hồi đến râm rấp mồ hôi … 

Rời Clermont Ferrand, chúng tôi đáp tàu về Paris. Trời chiều, tuyết vẫn rơi trắng trời, nóc nhà thờ và các toà nhà cao thành phố cứ lùi xa và khuất dần ngoài cửa kính tàu. Vừa mới đó đã nao nao nhớ về những món pho-mát, những ly rượu vang mà ông Jean Piegant chủ định đổi món mỗi bữa, nhằm khoe ngầm với khách quý bốn phương biết sự phong phú trong ẩm thực vùng quê ông… 

Những tưởng thế thôi, cho đến lúc về chẳng còn thấy tuyết. Song khi chỉ cách Noel chục ngày, Paris có tuyết rơi. Tuyết bắt đầu rơi từ nửa đêm về sáng. Có lẽ chỉ những kẻ overnight hoặc mò mẫm ăn sương trong mọi ngõ ngách đường phố Paris mới biết tuyết rơi tự lúc nào. Hôm ấy như có một linh cảm nào đó nên dậy sớm. Mở cửa sổ nhìn xuống vườn, thì trời ơi, chiếc ghế xích-đu và khóm táo dại cùng mấy bụi hoa trong vườn điểm xuyết những bông tuyết. Tuyết mỏng và thưa nên cảm giác như có lại như không. Song quả là có đấy, bởi những con cá chúng tôi mua từ phiên chợ giời nông dân trên phố chiều hôm trước đem về buộc dây treo ngoài của sổ thay vì để trong tủ lạnh sợ mùi, loáng thoáng bông tuyết bám vào. Đưa tay chạm vào những bông tuyết mỏng manh, chúng nhanh chóng tan biến. Những ngửa mặt nhìn trời, tuyết còn rơi mơ hồ… 

Ngày ấy đã thành xa. Mấy năm nay, mùa đông về, đôi khi Sapa (Lào Cai ), Mẫu Sơn ( Lạng Sơn ), Nguyên Bình ( Cao Bằng ) đều có tuyết rơi. Đặc biệt mùa đông năm 2007, rét kỷ lục khiến khắp miền đông nam Trung Hoa và cả miền núi Bắc Việt Nam chìm trong giá rét lê thê hơn tháng trời. Băng dày và tuyết rơi đến hàng tuần ở Mẫu Sơn, Nguyên Bình và Sa-pa, phủ trắng xóa lưng đèo Hoàng Liên Sơn. Chẳng thể lên xem, mà có lên cũng không kịp. Lại đành nhìn tuyết made in Vietnam qua hình, ảnh vậy. Mùa đông rồi lại mùa đông, năm nào cũng vậy, truyền hình đưa hình ảnh miền bắc Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc và hàng loại những nước châu Âu như Pháp, Đức, Italia, Thuỵ Sỹ, Anh băng tuyết phủ kín. Người dân Paris luôn thèm được đón năm mới trên đại lộ Champs Élysées và quảng trường Charles de Gaulle trước Khải Hoàn Môn dưới một bầu trời đầy tuyết bay!... 

Phong, hoa, tuyết, nguyệt từ ngàn đời nay đã bất tử cùng thi họa Trung Hoa. Quả là tuyết đã làm nên bao áng thi văn bất hủ. Tuyết đã thành máu thịt ruột rà của người dân, là một phần của văn hóa xứ hàn đới. Người ta đã lo ngại nạn ô nhiễm môi trường tràn lan toàn cầu dẫn đến biến đổi khí hậu, băng Bắc Cực tan chảy sẽ nhấn chìm một phần lục địa, và một ngày kia mùa đồng không có tuyết rơi. Nếu như một ngày kia, thế giới sẽ là gì nếu mùa đông không còn