Cảm quan lịch sử của Mạnh Hạo Nhiên,

Trong sáng tác văn học nghệ thuật, ai đó, khi nhìn nhận một sự kiện, đánh giá một nhân vật, thậm chí nhìn nhận đánh giả cả một triều đại nào đó v.v..., nếu có nhãn quan lịch sử, và qua đó, chuyển hóa thành cảm quan lịch sử phổ vào tác phẩm nghệ thuật của mình, thì tác phẩm của họ sẽ sống mãi với thế gian. Mạnh Hạo Nhiên, thi nhân đời Đường là một người như vậy. Riêng với bài thơ "Dữ chư tử đăng Hiện Sơn" của ông là một ví dụ điển hình.

Theo một số tài liệu cho biết, trên núi Hiện Sơn ( thuộc huyện Tương Dương, tỉnh Hồ Bắc) có cái bia của Dương Hỗ đời Tấn. Khi ông này trấn ở đất Tương Dương, nhân dân rất yêu mến, đến khi ông mất, người ta làm bia ở trên núi Hiện Sơn là nơi ông từng hay lên xem phong cảnh, để ghi công đức của ông. Về sau ai lên xem bia ấy cũng nhớ ông mà khóc, cho nên người kế chân ông là Đỗ Dự đặt tên "Trụy lệ bi".

Nhân cùng mấy bạn hữu lên Hiện Sơn ngắm cảnh, thấy bia ấy, Mạnh Hạo Nhiên suy ngẫm, đời người ta, ai rồi cũng như Dương công, vinh hiển sẽ qua đi, cái để lại cho đời sau, may mắn lắm, thì cũng chỉ còn lại một tấm bia mà thôi, nên cảm thấy thương người, thương mình mà cảm thán...

@ Bản chữ Hán:

與諸子登峴山

人事有代謝，

往來成古今。

江山留勝跡，

我輩復登臨。

水落魚梁淺，

天寒夢澤深。

羊公碑字在，

讀罷淚沾襟。

@ Bản âm Hán Việt:

Dữ chư tử đăng Hiện Sơn

Nhân sự hữu đại tạ,

Vãng lai thành cổ kim (câm)

Giang sơn lưu thắng tích,

Ngã bối phục đăng lâm.

Thủy lạc ngư lương thiển,

Thiên hàn Mộng trạch thâm.

Dương công bỉ thượng tại,

Độc bãi lệ triêm khâm.

          @ Dịch nghĩa:

Cùng bạn hữu lên Hiện Sơn,

Chuyện đời hưng suy là thường tình

Dĩ vãng tương lai làm nên lịch sử xưa nay

Núi sông kia còn lưu thắng tích

Để nay ta còn được lên mà đây chiêm ngưỡng

Nước xuống thấy ngổn ngang ngư cụ

Trời lạnh đầm Mộng như sâu hơn

Bia đá Dương công còn đấy

Đọc rồi nước mắt ướt đầm vạt áo...

@ Bản dịch thơ của người yêu thơ:

Chuyện đời thường suy, thịnh

Cổ, lai tạo sử xanh

Giang sơn lưu thắng tích

Cho ta tận mắt nhìn

Nước xuống ngư cụ nổi

Trời lạnh đầm sâu hơn

Bia Dương công còn đó

Vạt áo lệ ướt đầm.

( Trần Mỹ Giống dịch )

Suy, thịnh trên đời lắm đổi thay

Tương lai, quá khứ nối xưa nay

Núi sông dấu tích lưu truyền lại

Ta bạn thăm quan tới ngắm đây

Cạn nước ngư đồ giơ khắp bãi

Rét trời Vân Mộng ngập vương đầy

Dương Châu bia đá còn ghi mãi

Dòng lệ tuôn rơi cảm nỗi này.

( Đỗ Xuân Đào dịch )

Hưng thịnh suy vong chuyện thường tình

Lịch sử dệt từ cổ đến kim

Sông núi vẫn còn lưu thắng tích

Hậu sinh có dịp được thăm tìm

Lúc cạn đáy bùn đầy ngư cụ

Trời lạnh nước đầy đầm sâu thêm

Sự nghiệp Dương công ghi bia đá

Đọc xong ngẫm nghĩ lệ ướt khăn.

( Hoa Mai dịch )

1.

Thịnh, suy đời cứ đổi

Cũ, mới mãi xoay vần

Sông núi lưu di tích

Đoàn ta tiếp bước chân

Nước vơi phô gọng vó

Trời lạnh thấu ao Vân

Bia tạc Dương công đó

Đọc xong lệ ướt đầm.

2.

Sự đời suy thịnh đổi thay

Cũ đi, mới đến xưa nay thường tình

Núi sông còn đó dấu hình

Để nay lên núi cho mình ngắm trông

Nước lùi vó lộ đáy sông

Trời đông, đầm Mộng lạnh lùng càng sâu

Bia Dương công đứng dãi dầu

Đọc xong dòng chữ, lệ sầu đẫm khăn.

( Nguyễn Hữu Thăng dịch )

Thịnh suy lẽ thường tình

Cổ tân thành thiên sử

Núi sông lưu vạn sự

Hậu sinh mãn nhãn tiền.

Nước xuống duềnh ngư cụ

Trời lạnh đầm thêm sâu

Bia Dương công còn đó

Lệ nhòa...Người nơi đâu?

( Lã Minh Kính dịch )

2015