@@@
Đệ nhất võ công thế giới kiếm hiệp
KIM DUNG
1.
Kim Dung tiên sinh quả không hổ danh oai trấn giang hồ
giới cầm bút võ hiệp kỳ tình. Có thể mạnh dạn mà đưa ra nhận định như thế.
Nửa đầu thế kỷ hai mươi, các tín đồ
của truyện kiếm hiệp xứ ta say mê với các tiểu thuyết kiếm hiệp như Bồng Lai hiệp khách, Giao Trì hiệp nữ, Lục
kiếm đồng... hay một số tiểu thuyết dã sử mang màu sắc kiếm hiệp như Thuyết Đường, Chinh Đông, Chinh Tây, Vạn hoa
lầu, Ngũ hổ bình Liêu, Ngũ hổ bình Nam, Phấn trang lâu v.v... Song như thế
chưa thấm đâu, và sẽ là thiệt thòi nếu như không được biết đến hàng loạt những
tác phẩm kiếm hiệp khác của các danh tài như Kim Dung, Cổ Long, Lương Vũ Sinh,
Ngọa Long Sinh, Nam Kim Thạch, Trần Thanh Vân...
Trong số ấy, ngôi sao sáng nhất không
ai khác ngoài Kim Dung tiên sinh. Không cần nhắc đến toàn bộ sự nghiệp, chỉ cần
mấy bộ trường thiên như Thiên long bát bộ,
Xạ điêu anh hùng truyện, Ỷ thiên Đồ long ký, Tiếu ngạo giang hồ, Thần điêu
hiệp lữ, Lộc đỉnh ký, Kim Dung đã
khiến không ai sánh kịp ông rồi. Thêm nữa, mấy bộ ngắn hơn như Thư kiếm ân cừu lục, Tuyết sơn phi hồ, Phi Hồ ngoại truyện, Bích huyết kiếm, Liên Thành quyết, Hiệp
khách hành ... cũng rất chi là đặc sắc và hấp dẫn .
Độc giả say mê truyện kiếm hiệp của
Kim Dung từng đặt câu hỏi, rằng trong thế giới võ hiệp của Kim Dung, nhân vật
nào là người có võ công cao cường nhất? Hỏi vậy rồi người ta tự trả lời, phải
chăng đó là Vương Trùng Dương, Lâm Triều Anh, Trương Tam Phong, Đạt Ma Tổ Sư,
Tiêu Dao Tử, Độc Cô Cầu Bại, Phong Thanh Dương, hay là Vô Danh Thần Tăng, Hoàng
Sam Nữ Tử, Đông Phương Bất Bại, Hoàng Dược Sư, Hồng Thất Công, Âu Dương Phong,
Chu Bá Thông,...? Hay còn ai nữa?
Tôi nghĩ, nếu có đưa ra một cái tên cụ thể nào đó thì
sẽ ngay lập tức xảy ra tranh luận chẳng đi đến cả. Chẳng thể có câu trả lời
chính xác, bởi không có căn cứ, vả lại cách nhìn nhận và lòng yêu mến từng nhân
vật của độc giả khác nhau. Vậy thì, chỉ có một câu trả lời khả dĩ có thể chấp
nhận được, người có võ công thượng thừa trong thế giới võ hiệp của Kim Dung
chính là Kim Dung tiên sinh, bởi
không ai khác, ông là người đã tạo nên một thế giới phiêu dật kỳ ảo với các
nhân vật võ công cao siêu tranh hùng tranh bá,...
Ở Trung Hoa, nếu trước đây có Hội Hồng học (Hội của những người chuyên
nghiên cứu tiểu thuyết Hồng Lâu Mộng
và tác giả của nó là Tào Tuyết Cần) thì giờ đây có thêm hội của những tín đồ
yêu mến và chuyên nghiên cứu về Kim Dung tiên sinh cùng các tác phẩm của ông.
Đấy là một vình hạnh không dễ ai có được.
Trên thế giới, có nhiều nhà văn, nhà
nghiên cứu quan niệm rằng, kiếm hiệp không phải là văn học, mà chỉ là cận văn học, nên tác giả của loại tiểu
thuyết này cũng không phải nhà văn. Đánh giá như thế nào là quyền của họ. Tuy
nhiên, nếu chỉ cần lấy tiêu chí là số lượng người đọc và sự ảnh hưởng của tác
phẩm đến văn hóa đọc, đến đời sống xã hội thì chắc chắn Kim Dung xứng đáng với
danh hiệu nhà văn hơn ối nguời.
Rõ ràng Kim Dung cùng các tác phẩm của
ông là một hiện tượng đặc biệt trong làng văn hóa đọc ở thế kỷ 20, và lan sang
cả thế kỷ 21, không riêng gì ở Trung Hoa mà cả châu Á và thế giới.
Tôi nhớ không thật rõ, nhà văn Vương
Sóc thì phải, đã có bài viết về Kim Dung (Kim
Dung trong mắt tôi) và ở đó, sự đánh giá về Kim Dung tiên sinh rất thường,
khi cho rằng tiểu thuyết kiếm hiệp nói chung không phải là văn học với đúng
nghĩa của nó, nên cũng coi như không đóng góp gì cho tiến trình phát triển của
văn học cả, mà chúng chỉ là thứ mua vui
(giải trí) cho đông đảo độc
giả mà thôi.
Cứ cho là như thế đi, vậy chúng ta sẽ
lý giải làm sao khi đánh giá tính văn học của các bộ sách như Harry Porter (J.K. Rowling), Chúa tể của những chiếc nhẫn (The Lord
of the Rings - J.R.R Tokien), Mật mã Da
Vinci, Thiên thần và ác quỷ (Dan
Brow)- những tiểu thuyết thần thoại và trinh thám, xét cho cùng như một thứ
kiếm hiệp thời đại mới của châu Âu ? Xa hơn nữa, là những Shelock Holmes (Conan Doyle) hoặc Bá tước Monte Cristo (Alexandre Dumas) cũng vậy ?
Tôi dám cả quyết rằng, riêng sự ly kỳ
và tính hấp dẫn, truyện kiếm hiệp của Kim Dung tiên sinh đã ăn đứt rồi. Đấy còn
chưa kể đến những hiểu biết rất chi là siêu của tiên sinh về lịch sử, địa dư,
triết học, tôn giáo, võ học, y học ... được thể hiện trong các tác phẩm một
cách tài tình.
Quay trở lại với những tác phẩm của
Kim Dung. Tiên sinh đã gác bút sau 15 tác phẩm trường thiên, dài ngắn đủ cả. Lý
do ông gác bút, có thể dã cảm thấy bút lực không còn dồi dào, và sự lặp lại đã
thấy đâu đó trong một số tác phẩm. Cũng có thể từ những nguyên do khác nữa.
Song theo tôi, khác với Cổ Long và một số cây bút võ hiệp kỳ tình khác, viết vì
tiền và viết như một thói quen, Kim Dung tiên sinh ý thức việc gác bút khi đang
ở đỉnh cao. Đấy là một điều khó, khiến ông khác người và đương nhiên việc ấy
tôn ông lên vị trí cao hơn những người khác. Quả nhiên, dù không viết thêm tiểu
thuyết kiếm hiệp nào nữa, nhưng ông đâu có vì thế mà kém đi về tiền tài và danh
vọng so với thiên hạ. Việc những tác phẩm của ông ngày càng được dịch ra nhiều
thứ tiếng với số lượng bản in cực lớn, thêm vào đó, các nhà điện ảnh đua nhau
dựng phim ăn theo, tất thảy, đều đem đến cho ông những khoản thu khá lớn từ bản
quyền. Tiền tài và danh vọng đủ cả. Không những thế, ông còn được phong giáo sư
danh dự và thỉnh giảng ở nhiều trường đại học danh tiếng trên thế giới.
Sự gác bút đúng lúc của Kim Dung tiên
sinh cũng đáng giá lắm chứ ?!
Gần đây, thiên hạ om xòm với tiểu
thuyết kiếm hiệp Tru Tiên của một
chàng sinh viên thất nghiệp (Tiêu Đỉnh). Nghe đâu, khi xuất hiện
vào năm 2003, nó đã gây nên một làn sóng trong giới độc giả mê kiếm hiệp ở
Trung Hoa, và cùng với " Phiêu Diểu
chi lữ ", "Tiểu Binh truyền
kỳ " làm thành "Tam đại kỳ thư Internet ". Tôi đã
đọc nó trên mạng, và chỉ sau ít trang mê hoặc phần đầu, tôi đã nhận ra sự non
kém của nó về mọi phương diện. Cái được cư dân mạng gọi là "thời đại kiếm hiệp hậu Kim Dung"
hay là “Tiên hiệp” gì đó đã nhanh
chóng chết yểu khi nó được phơi ra dưới ánh sáng ban ngày trước bàn dân thiên
hạ dưới dạng ấn phẩm.
Lại cũng mới đây, báo chí Trung Hoa
đưa tin về một cuộc bỏ phiếu xếp hạng các nhà văn có tên gọi là "Bảng xếp hạng thực lực nhà văn Trung Quốc",
được hình thành từ 58 nhà văn- ứng cử viên được giới thiệu bởi 10 nhà phê bình
văn học do Chu Đại Khả cầm đầu. Kết quả, người được 9 phiếu là Mạc Ngôn; được 6
phiếu có Dư Hoa, Vương An Ức...; được 5 phiếu có Bắc Thôn, Tô Đồng, Giả Bình
Ao...; nữ văn sĩ đương kim Chủ tịch Hội nhà văn Trung Quốc là Thiết Ngưng cũng
chỉ nằm trong số được 4 phiếu ; còn Vương Sóc và Trần Trung Thực cùng mấy nhà
văn khác thì chỉ được có 3 phiếu mà thôi. Tôi không rõ trong số 58 ứng cử viên
được giới thiệu bình chọn có Kim Dung hay không ? Song nếu có thì cũng chẳng
biết sẽ ra sao, bởi nhìn chung, mỗi nhà phê bình đều có quan niệm riêng của họ,
vậy nên, mức độ tin cậy chỉ còn một nửa. Đấy mới là sự xếp hạng của chục nhà
phê bình mà thôi. Nghe đâu, danh sách 58 nhà văn ứng cử viên này sẽ còn được
công bố để rộng khắp bạn đọc bỏ phiếu. Kết quả phiếu bầu của đông đảo công
chúng mới là quyết định đưa đến chung cục cho bảng xếp hạng này.
Dầu sao, tôi nghĩ, Kim Dung luôn được
bạn đọc ở khắp mọi nơi trên thế giới thán phục và yêu mến, bởi ông đã đem đến
cho họ những cảm xúc bi tráng và phiêu bồng khi đọc các tác phẩm của ông.
Đấy là phần thưởng không dễ gì có được
!
2.
Trong số các nhà văn được bỏ phiếu bình chọn ngày nào
ở Trung Quốc thì người dẫn đầu là Mạc Ngôn đã giật giải Nobel văn chương (năm 2012) với các tác phẩm Phong nhũ phì đồn Đàn hương hình cùng nhiều tác phẩm xuất sắc khác. Như vậy, cũng có
thể nhận định cái hội đồng bình chọn ấy là nghiêm túc, công tâm và khá chuẩn
xác. Tuy nhiên, cái gì cũng mang tính tương đối, bởi khoa học xã hội nhân văn,
có chính xác đến đâu chăng nữa, một khi còn bị chi phối bởi yếu tố cảm xúc thì
đương nhiên kết quả dễ lung lay và thay đổi theo thời gian. Giờ đây, người ta
không kể tên Dư Hoa, Vương An Ức, Tô Đồng, Vương Sóc, Giả Bình Ao... những nhà
văn Trung Quốc từng được đánh giá cao một thời, mỗi mùa Nobel văn chương với tư
cánh là các ứng cử viên năng ký, mà lại nhắc đến cái tên Tàn Tuyết... Nhưng
rồi, Nobel văn chương cũng chưa xướng tên bà này. Dẫu sao vẫn còn hy vọng các
mùa sau,...
Nói chuyện này, thực ra dể trở lại một cái tên quen
thuộc hơn nửa thế kỷ qua, kể từ khi ông còn sung sức hay thời gian gác bút và
cả khi đã qua đời, ấy là Kim Dung cùng các tiểu thuyết kiếm hiệp trứ danh của
mình,...
Các tiểu thuyết dài hơi của Kim Dung, tôi đọc đi đọc
lại. Khi chúng được điện ảnh hóa, nhất là các phiên bản do Trung Hoa đại lục
dựng, cũng xem nhiều lần. Vậy điều gì đã hấp dẫn tôi làm vậy, khi mà nhiều tác
phẩm hàng kinh điển của các nhà văn lớn trên thế giới tôi chỉ đọc một vài lần?
Thật khó lý giải cho rạch ròi với những câu hỏi tại sao, khi mà các tiểu thuyết
kiếm hiệp của Kim Dung, người ta không công nhận là văn học đích thực, mà chỉ
cho là á văn học, cận văn học gì đó?
Hấp dẫn, với nhiều thế hệ độc giả, đấy là điểm mạnh
không dễ gì các tác phẩm văn học khác sánh được tiểu thuyết kiếm hiệp cảu Kim
Dung. Điều gì đã tạo nên sự hấp dẫn đó? Võ hiệp kỳ tình, đã trở thành khuôn mẫu
cho thể loại truyện kiếp hiệp nói chung mà các tác giả khác (như Trần Thanh Vân, Lương Vũ Sinh, Ngọa Long Sinh, Cổ Long,
Điểm dễ nhận thấy “cái
chốt” mà Kim Dung đóng trong truyện của mình, hay nói một cách khác, “chìa khóa vạn năng” dể mở mọi cánh cửa
diệu kỳ, ấy là “duyên kỳ ngộ”. Hiểu
nôm na thì đó là “sự gặp gỡ kỳ diệu”.
Ở đây, không chỉ là duyên kỳ ngộ của các nhân vật nam chính nữ chính với nhau,
mà là sự hợp duyên của nhân vật chính với loại võ công thượng thừa do vô tình
có được,... Nào hãy xem, Trương Vô Kỵ vô tình có được Cửu dương thần công và Càn-khôn-đại
na-di; Lệnh Hồ Xung tình cờ mà được Phong Thanh Dương truyền thụ kiếm khí
thượng thừa với triết lý khác người “vô
chiêu thắng hữu chiêu”, và cũng vô tình học được Hấp tinh đại pháp; Dương Quá thì tình cờ được võ công của Độc Cô
Cầu Bại; Đoàn Dự vô tình học được phép Lăng-ba-vi-bộ
của Tiêu Dao phái và Lục Mạch thần kiếm Đại Lý; Hư Trúc cũng tình cờ mà có công lực
cùng võ công thượng thừa của Tiêu Dao Tử; Thạch Phá Thiên chất phác vô tình
hiểu được chữ khoa đẩu để lĩnh hội võ công tuyệt đỉnh thiên hạ,...
Thực ra, “duyên
kỳ ngộ” chỉ là một cách diễn đạt về sự ĐỐN NGỘ của triết lý nhà Phật. Cái
gọi là “sat-na Đốn ngộ”, hay nói một
cách đơn giản, trong một khoảnh khắc nào đấy con người ta ngộ ra một chân lý,
một điều gì đấy mà lâu nay vốn mờ tối bỗng dưng sáng tỏ. Cái quan trọng hơn,
sau sự đốn ngộ, mọi ý nghĩ trở nên thông suốt, minh triết, nhìn vào đâu vào cái
gì cũng thấu tỏ. Để đạt được trạng thái này, trong thực tế, ít có sự diệu kỳ
xảy ra, mà phần lớn là kết quả của sự tập trung suy tư nghiền ngẫm chờ cơ duyên
bất chợt mà bùng phát mà thôi. Thế nhưng, trong thế giới võ hiệp của Kim Dung,
cơ duyên và sự kỳ diệu hòa quện làm một, gây hiệu ứng bất ngờ cho bạn đọc, tạo
nên sự cuốn hút, hấp dẫn, cùng trạng thái thăng hoa. Điều ấy chẳng khác mấy
trạng thái phấn khích của doping. Kim Dung mê hoặc người đọc là thế?!...
Điều này còn cho thấy một minh triết, chân lý, tự thân
vốn giản dị, tuyệt nhiên không phải là kết quả của sự hỗn loạn, rắc rối nào cả.
Cho nên, tiếp cận để đi đến chân lý, sự chân thực thuần phác là con đường ngắn
nhất,...
Tựa vào lịch sử, ấy là sự lựa chọn và phương châm xây
dựng không gian truyện cho hầu hết các
sáng tác của mình. Trong hơn chục truyện võ hiệp ngắn dài của Kim Dung, ngoại
trừ tác phẩm “Tiếu ngạo giang hồ”
không thật rõ nét về thời điểm lịch sử, còn lại các câu chuyện khác đều được
đặt trong một bối cảnh lịch sử cụ thể. Tuy nhiên, ngay như “Tiếu ngạo giang hồ”, căn cứ vào sự tồn
tại, hưng vong của các giáo phái ở Trung Hoa như: Minh giáo, Thiếu Lâm, Võ
Đang, Nga My, Thanh Thành, Ngũ hiệp kiếm phái, v.v ... Người ta cũng có thể suy
đoán được bối cảnh lịch sử của cuốn truyện. Có một điểm chú ý dẫn đến việc Kim
Dung lấy bối cảnh lịch sử Trung Hoa để tựa vào, đó là xuất thân của ông. Tuy
định cư và phát triển sự nghiệp ở Hồng-kông nhưng quê hương bản quán của Kim
Dung ở Gia Hưng, Chiết Giang thuộc gia tộc khoa bảng danh giá. Lấy bối cảnh từ
các triều đại phong kiến và sự tồn vinh của các giáo phái Trung Hoa là một lợi
thế rất lớn, bởi lịch sử Trung Hoa là những cuộc chiến liên miên giữa các tập
doàn phong kiến, các triều đại, nội chiến huynh đệ tương tàn, sự kháng cự
của Đạo giáo Trung Hoa với các giáo phái
ngoại lai... . Có lẽ, đây còn là sự khẳng định về nguồn gốc bản thân và gia tộc
trong lịch sử văn hóa dân tộc mình. Nói cách khác, Kim Dung mượn truyện võ hiệp
để quảng bá lịch sử, văn hóa dân tộc, đất nước mình ra phạm vi toàn thế giới.
Có một sự thật là, hư cấu có đến mấy cũng khó vượt nổi
sự phong phú đa dạng của thực tế, vì hư cấu chẳng qua là sản phẩm của đầu óc
con người. Vậy nên, Kim Dung đã khôn khéo lựa chọn một phương thức pha trộn, ấy
là hư cấu về nội đung và tình tiết truyện nhưng đem chúng bỏ vào một không gian
lịch sử cụ thể. Cách thức này vô hình chung vừa tạo nên tính xác thực và cả sự
hoài nghi cho câu chuyện, nhân vật,..Đó cũng là cái cách làm nên sự cuốn hút
cho tác phẩm. Quả thật, đọc các tác phẩm của Kim Dung thấy ông rất hiệu nghiệm
khi sử dụng cách thức này.
Yếu tố nhân văn nhào luyện cùng chất phiêu bồng, Kim
Dung thực sự là một phù thủy cao tay khi dùng ”phép luyện công” này. Thực tế cho thấy, các cây bút chuyên viết
truyện võ hiệp khác cũng đều sử dụng phép thức này, nhưng Kim Dung cao siêu và
tài tình hơn cả. Trong các truyện võ hiệp của mình, sự kết hợp nhuần nhuyễn
chất nhân văn (hạt nhân các nhân vật)
và chất phiêu bồng (dung môi tạo nên
không gian truyện) là những yếu tố xuyên suốt, là chất kết dính các dị
biệt, thái cực với nhau.
Nhân văn là bản chất vốn có trong mỗi con người, vậy
nên nó đậm đặc ở các nhân vật chính diện (Trương
Tam Phong, Quách Tĩnh, Tiêu Phong, Trương Vô Kỵ, Lệnh Hồ Xung, Đoàn Dự, Hư
Trúc, Tiểu Long Nữ,...), phai nhạt ở các nhân vật trung gian, mập mờ ở các
nhân vật chính tà lẫn lộn (Nhạc Bất Quần,
Tạ Tốn, Thiên Sơn đồng mỗ, Dương
Khang, Khang Mẫn, Lý Mạc Sầu. Điền Bá Quang, Mộ Dung Phục,
Không thể phủ nhận, chất phiêu bồng làm nên thế giới
ảo diệu của riêng Kim Dung. Ông không sa đà vào sự thực lịch sử, mà chỉ mượn
lịch sử, nương vào đó để dựng không gian truyện của mình, tạo nên một “thế gian võ hiệp” riêng có. Thế gian
truyện của ông chông chênh giữa lịch sử và hư cấu, giữa thực và ảo, giữa thiện
và ác, giữa tiên thánh và con người,... Mà thế giới ấy, người đọc của trần gian
thực tại luôn tò mò thích thú bởi ước muốn thoát tục vươn tới một thế giới lý
tưởng?
Kim Dung thần diệu, tài tình hơn người là vậy
chăng?!...
Có lẽ, vì cao siêu và tài tình hơn người, nên cả lúc
còn sống và khi khuất bóng, các tác phẩm võ hiệp của Kim Dung mà nhiều nhà
nghiên cứu chỉ xếp vào dạng “cận văn học”, đã và vẫn sẽ hấp dẫn hàng triệu
người trên khắp thế giới, trên phương diện văn bản đọc hay sản phẩm điện ảnh.
Và như vây, Kim Dung xứng danh là “đê nhất võ lâm truyền kỳ” !
PS: Có một người chưa đọc vì không thích Kim Dung, bởi
ông coi truyện kiếm hiệp của Kim Dung và truyện kiếm hiệp nói chung, là “cận văn học”, đó là nhà thơ Trần Đăng
Khoa. Gần đây, nhân tập thơ “Góc sân và
khoảng trời” của ông tái bản lần thứ 157 (Có thể coi là một kỷ lục xuất bản ở Việt Nam hiện nay), tôi hỏi nhà
thơ Trần Đăng Khoa, rằng ông có biết, hiện tại sách của tác giả nào được ấn
hành nhiều nhất thế giới không, thì ông bảo không biết. Tôi bảo, truyện kiếm
hiệp của Kim Dung, với hơn 300 triệu bản in trên toàn cầu (chưa kể số lượng bản in lâu cũng rất lớn). Chưa chắc chắn, song
cũng có thể xem là kỷ lục thế giới rồi. Trần Đăng Khoa tròn mắt, thế á. Tôi
đùa, việc ông coi truyện kiếm hiếp của Kim Dung không phải là sách văn học. Ông
cười, hỏi: “Thế truyệncủa Kim Dung có hấp dẫn không?”. Tôi bảo: “Rất hấp dẫn”. Trần Đăng Khoa toét miệng
cười: “Vậy là được rồi... Là văn học hay không, đâu có còn quan trọng
nữa !”. ./.
Nhận xét
Đăng nhận xét